Yaşlılara verilen eğitimin ilaç kullanım uyumuna etkisinin incelenmesi

Abstract

BÖLÜM VI ÖZET Bu çalışma, huzurevinde kalan yaşlıların verilen Bireyselleştirilmiş İlaç Kullanım Eğitimi'nin yaşlıların ilaç uyumuna olan etkisini ve etkileyen etmenleri incelemek amacıyla yapılmış, tanımlayıcı ve yan deneysel bir çalışmadır. Araştırma, İzmir Büyükşehir Belediyesi Gürçeşme Zübeyde Hanım Huzurevi'nde 1 Şubat 2003 - 30 Mayıs 2003 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırma kapsamına İzmir Büyükşehir Belediyesi Gürçeşme Zübeyde Hanım Huzurevi Yeni Bina'da kalan kronik hastalığı olan, uzun süreli ilaç kullanan, ilaçlarını kendisi alan, 65 yaş üstünde olan, Mini Mental Durum (MMD) testi puanı 23-24 (hafif), 25-30 (sorun yok) olan, en az okur-yazar olan, iletişim kurulabilen, görsel-işitsel problemi olmayan 60 yaşlı alınmıştır. Veriler, görüşme tekniği ile yaşlılara ilişkin soru formu uygulanarak ve yaşlı hastaların reçetelerinden elde edilmiştir. Bu form yaşlıların sosyo-demografik özelliklerini içeren sorular, yaşlının sağlık durumu, ilaç kullanma özelliklerine ilişkin sorular ve yaşlıların ilaç kullanımına ilişkin bilgi sorularından oluşmuştur. Araştırma; ilaca uyum durumlarım ve kullandıkları ilaçlara ilişkin bilgilerini belirlemek amacı ile yaşlılara öntest uygulaması, ilaçların kullanımı konusunda bireyselleştirilmiş eğitimin verilmesi, eğitimin etkisini saptamak için son-test uygulaması şeklinde yürütülmüştür.117 Verilerin değerlendirilmesinde sayı, yüzde dağılımları, SPSS bilgisayar programında İki Eş Arasındaki Farkın Önemlilik Testi ve Korelesyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; yaşlıların çoğunlukla hipertansiyon-kalp yetmezliği tanılarını almış oldukları, 7-8 ilaç kullanımının daha fazla olduğu belirlenmiştir. Yaşlılara ilaçlan ile ilgili bilgi alma durumları sorulduğunda; büyük bir çoğunluğu bilgi aldığı halde verilen bilgiyi yeterli bulmadıkları, bilgi verme konusunda ilk sırayı hekimin aldığı, verilen bilginin sıklıkla sözlü olarak verildiği, özel uyarıya gereksinim olan bazı ilaçlarına ilişkin doktorunun uyanda bulunmadığım belirtmişlerdir. Yaşlıların ilaç kullanma özellikleri incelendiğinde; yaşlılık, ilaç kullanımından sıkılma gibi nedenlerden dolayı ilaç kullanmayı unuttukları ve kullanmaya ara verdikleri görülmüştür. Yaşlıların bir kısmının kullandıktan ilaçların faydasını görmeme nedeniyle bıraktıkları, reçetesiz ilaç kullanma oranının ise çok düşük olduğu saptanmıştır. Yaşlıların büyük bir çoğunluğunun ilaçlarını uygun koşullarda sakladıkları ve ilaç kutularım açmakta zorluk çekmedikleri belirlenmiştir. Yan etki görülme durumuna bakıldığında bu oranın çok yüksek olmadığı, yan etki görülenlerde ise en sık mide şikayetleri olduğu saptanmıştır. Yan etkilerin çözümü için yaşlıların çoğunluğunun hekim ve hemşireye başvurdukları görülmüştür. İlaç kullanımıyla ilişkili olarak yaşlıların büyük bir çoğunluğu ilaç kurulan üzerindeki yazılan, prospektüsleri okumadığı bulunmuştur. Yaşlılar ilaç kutuları üzerindeki yazılan ve prospektüsleri yazıların anlaşılmaması nedeni ile okumadıklarını belirtmişlerdir. Araştırma sonucunda, yaşlılara verilen Bireyselleştirilmiş İlaç Kullanım Eğitimi'nin yaşlıların ilaç uyumu ve ilaçlarına ilişkin bilgi puan ortalamalarım yükselttiği saptanmıştır.118 Araştırma bulguları doğrultusunda, ilaçlarını kendi-kendine alan yaşlıların eğitiminde Bireyselleştirilmiş İlaç Kullanım Eğitim yönteminin kullanılması önerilmiştir. Anahtar kelimeler: Yaşlı eğitimi, Kendi-kendine ilaç kullanımı, İlaç uyumu

119 SUMMARY This is a descriptive and semi-empirical study carried out to investigate the effects of training provided to elderly individuals residing in rest home related to use of individualized medications and the factors affecting it. This research was carried out in Gürçeşme Zübeyde Hanım Rest Home of Izmir Grand City Municipality between the dates of 01 February 2003 and 30 May 2003. Total 60 elderly individuals who were lodgingin the new building of Gürçeşme Zübeyde Hanım Rest Home of Izmir Grand City Municipality, who were 65 years of age or over and at least able to literate and communicate, who did not have visualauditory problems, who had chronic diseases, who were using medications for a prolonged time, who were buying drugs by their own, whose Mini Mental Status (MMD) Test scores were between 23-24 (light) and 25-30 (no problem) were included in the scope of research. Data were collected by using an interview technique and a questionnaire related to elderly individuals and they were also obtained from prescriptions of elderly patients. This questionnaire consisted of questions containing elderly people's sociodemographic characteristics, health statuses and the questions related to their drug taking features. The research was carried out as a pre-test (to determine their adaptation to medications and their knowledge related to the medications used) and a final-test application (to provide individuals training in regards to drug usage and to determine the impact of the training).120 In evaluation of data; the number, percentage distributions, in SPSS computer program the significance of the difference between two pairs test and correlation analysis were used. According to the results of research it was determined that elderly individuals mostly diagnosed with hypertension -hearth failure, 7-8 various types of medications were being used. When they were questioned about getting information related to their medications, it was established that despite most majority have received information they did not find it adequate, physicians preceeded in providing information, frequently information was gived verbally and physicians did not warn them in regards to medications that require notice. When elderly individuals' drug usage characteristics were assessed; it was observed that they forgot and discontinued to take medications because they were bored. Some of the elderly individuals discontinued since they did not benefit and without description drug usage rate was very low. Most majority of elderly people kept drugs under proper conditions and didn't experience any problems while opening medication boxes. When incidence of side affects were assessed it was observed that this rate was not very high and in those who had side affects the most frequently complaints related to stomach were seen. Most them referred either to physician or a nurse for resolution of their problems. In regards to drug usage it was seen that majority of elderly people didn't read the information printed on the box and on the prospectus and they stated that they didn't read those instructions written on the box and on the prospectus because they could hardly understood.121 As a result of the research it was revealed that Individuals Drug Usage Training increased their drug-copliance and mean score of knowledge related to their medications. In the direction of research findings, to utilize the individualized drug training methods in education of individuals taking medications by themselves was suggested. Key Words: Elderly training, self medication, drug compliance.