Champion sağlık inanç modeli ölçeği`nin Türkiye için uyarlanması ve kendi kendine meme muayenesi uygulama sıklığını etkileyen faktörler

Abstract

97 BÖLÜM VI ÖZET Bu araştırma, ` Champion Sağlık İnanç Modeli Ölçeğinin` (C.S.İ.M.Ö.) Türk kadınlarında güvenirlik ve geçerliliğini test etmek için metodolojik ve tanımlayıcı araştırma türüne uygun olarak yapılmıştır. Araştırma, İzmir ilinin Güzelbahçe ilçesinde Güzelbahçe sağlık ocağı bölgesinde yürütülmüştür. Güzelbahçe sağlık ocağına kayıtlı 20-60 yaş arasında, en az ilkokul mezunu olan, gebe olmayan ve emzirmeyen 430 kadın araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Ölçek Champion V. (1984) tarafından geliştirilmiş, sonraki çalışmalarında (1993,1997, 1999) yeniden düzenlenmiştir. C.S.İ.M.Ö., Sağlık İnanç Modelinin altı kavramım içeren, altı boyuttan oluşan 43 maddelik bir araçtır. C.S.İ.M.Ö'de alt boyutlar için iç tutarlılık Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0.69 ile 0.90 arasında, test-tekrar- test güvenirlik katsayısılan 0.45 ile 0.70 arasında değişmektedir. Ölçeğin içerik ve yapı geçerliği mevcuttur. Türkçe ölçek örneklem grubu ile benzer özellikleri taşıyan 30 kadına ön uygulamadan sonra örneklem grubuna (n=430) ve dört hafta sonra örneklemde bulunan 96 kadına tekrar uygulanmıştır. Champion Sağlık İnanç Modeli ölçeğinin dil geçerliği için Türkçeye çevirisi ve geri çevirisi yapılmış, içerik geçerliği için uzman görüşü alınmıştır. Türkçeleştirilen ölçeğin yapı geçerliğini değerlendirmek için yapılan faktör analizi sonucunda orjinal ölçek ile benzeyen altı faktörlü bir yapıya sahip olduğu ve benzer maddelerin aynı faktörler altında toplandığı bulunmuştuır. Türkçeleştirilen Ölçeğin Zamana karşı değişmezliği, Pearson Momentler Çarpımı Korelasyonu Tekniği ile incelenmiş alt boyutlar için r= 0.89 ile 0.99 arasında oldukça yüksek düzeyde bulunmuştur. Ölçeğin iç tutarlılığı için cronbach alfa çözümlemesi ve98 madde toplam puan korelesyon tekniği ile gerçekleştirilmiş, cronbach alfa güvenirlik katsayısı alt boyutları için 0.58 ile 0.89 arasında değişen değerlerde bulunmuştur. Madde Toplam Puan Tekniği sonucunda hiç bir maddenin ölçekten çıkarılmamasına karar verilmiştir. Ölçek Türk kadınlarının meme kanseri ve KKMM uygulaması ile ilgili inanç ve tutumları ölçmek için geçerli ve güvenilir bir araçtır. Ölçeğin alt boyut puanlan ile KKMM uygulama sıklığı arasındaki ilişki, çok basamaklı regresyon analizi kullanılarak incelenmiş, çoklu korelasyon katsayısı R= 0.42, (pO.001) olarak saptanmıştır. Güven, sağlık motivasyon, duyarlılık algı, ciddiyet algı, yarar algı puanlan yüksek olan kadınların son bir yılda KKMM uygulama sıklığının arttığı, engel puanı yüksek olan kadınların KKMM uygulama sıklığının azaldığı saptanmıştır. Kadınların sadece %6.2'sinin önerilen sıklıkta ayda bir yaptığı, %50.5'nin KKMM' sini hiç yapmadığı bulunmuştur. Kadınların KKMM uygulama sıklığını etkileyebilecek faktörler ki-kare analizi ile incelenmiş, eğitim düzeyi yüksek, emekli, aile öyküsünde meme kanseri bulunan, meme kanseri ve KKMM eğitimi alan, son bir yılda klinik muayene yaptıran ve mammografi çektiren kadınların KKMM' sini daha sık uyguladıktan saptanmıştır. Sonuç olarak bu ölçeğin farklı gruplara uygulanması ve bu gruplarda ki geçerlik ve güvenirliğin incelenmesi önerilmiştir. Anahtar Kelimeler: Meme kanseri, kendi kendine meme muayenesi, sağlık inançları, sağlık inanç modeli, geçerlik, güvenirlik.

99 SUMMARY Adaptation of Champion's Health Belief Model Scale To Turkish Women And Examination of The Factors Influencing The Frequency of Breast Self Examination This research was carried out in order to adapt Champion's Health Belief Model Scale (C.H.B.M.S.) to Turkish women and to examine factors influencing the frequency of breast self examination practice in a methodologic and descriptive research. This research was carried out in Güzelbahçe health center area. The sample was obtained from a total 430 female who were recorded to the Güzelbahçe health center area. The women were aged beetwen 20-60, at least a graduate of primary school, not pregnant and not breast feeding. The scale was applied two times to the sample group, consisting of 96 women, after four weeks from the first application to analyze the test retest reliability. This scale was develop by Champion V. (1984) and revised her later researchs. C.H.B.M.S. includes the Health Belief Model concept and is formed from 6 subscales and 43 items. For the subscales of C.H.B.M.S the internal reliability cronbach alpha coefficient was ranged from 0.69 to 0.90 and test retest reliability range from 0.45 to 0.70 The instrument's content and construct validity are current. The scale was translated to Turkish language, content valitated by Professional judges, back translated to English, and pretest. Results of the factor analyses which have been to test the validity of Turkish form of scale showed that form the six factors like the orginal instrument and similer items are collected under the same factor. For the subscale Turkish form of the of C.H.B.M.S the internal reliability cronbach alpha coefficient was ranged from 0.58 to 0.89 and test retest reliability range from 0.89 to100 0.99. After Pearson Corelation anaJisis, it was decided that none of the items must be taken out of the scale. Turkish form of the of C.H.B.M.S was found to be a valid and reliable tool for use with Turkish women. The relation between the subscale scores and the frequency of breast self examination (B.S.E) practice, was examined by stepwise multipl regresion analyses and a multipl R of 0.42 (p < 0.001) was obtained. Women with high scores on the confidence, benefits, health motivation, susceptibility, seriousnes variables reported greater frequency of breast self examination practice. Likewise, women with high scores on the barrier variable reported less frequency of breast self examination practice. The results showed that only 6.2 % of the women practiced breast self examination mountly, and 50.5 % of the women reported never having performed breast self examination. The factors influencing the frequency of breast self examination were examined by kbi square analiyses. Women with high education level, retired women, women who had someone with breast cancer in their families or who had some education of breast cancer and breast self examination, and women who had mammography and clinical breast examination were found to have applied breast self examination practice more frequently. As a result, it was suggested that the Turkish form of C.H.BM.S. should be applied and evaluated for the reliability and validty to different groups. Key words: breast cancer, breast self examination, Health Belief Model, validity, reliability.