Kanserli hastalarda öz bakım gücü ve bunu etkileyen faktörlerin incelenmesi

Abstract

BÖLÜM IV ÖZET Bu araştırma kanserli hastaların öz-bakım gücünü, öz-bakım gücüne etki eden faktörleri belirlemek amacıyla tanımlayıcı ve metodolojik bir çalışma olarak yapılmıştır. Araştırma 28.01.2003 ve 1 Haziran 2003 tarihleri arasında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi ile Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinin, çeşitli kliniklerinde ve onkoloji - radyasyon polikliniklerinde uygulanmıştır. Araştırmanın evrenini bu kliniklere başvuran tüm hastalar, örneklemini ise, 18 yaşın üzerinde olan, bilinci açık, iletişim kurulabilen 200 hasta oluşturmuştur. Araştırma verilerinin toplanmasında, hasta tanıtım formu ve Kearney ve Fleischer tarafından 1979 yılında geliştirilen ve 1993 yılında Nahçıvan tarafından Türk toplumuna uyarlanmış öz Bakım Gücü ölçeği ( ESCA ) kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde; varyans analizi ve multiple Range testi kullanılmıştır. Ayrıca Öz Bakım Gücü ölçeğinin güvenirlik katsayısı (Cronbach Alfa) r = 0.91 olarak bulunmuş ve ölçeğin bu örneklem için güvenilir olduğu saptanmıştır. Eğitim düzeyi ile öz-bakım gücü arasında anlamlı bir ilişki bulunduğu ve lise mezunu hastaların öz-bakım gücü puan ortalamasının, ilkokul mezunu hastalardan daha yüksek olduğu saptanmıştır(F:3.415, p<0.05). Hastanede yatan kanserli hastaların öz-bakım gücü puan ortalamasının, hastanede yatmayan hastaların öz-bakım gücü puan ortalamasından daha yüksek olduğu saptanmıştır(F:9.756, p<0.05). Kanserli hastaların kemoterapi tedavisinde yaşadıkları sorunların, öz- bakım gücü puan ortalamasına etkisi olduğu ve bulantı, kusma, mukozit, halsizlik, ağrı, ateş yakınması olan hastaların öz-bakım gücünün en yüksek olduğu saptanmıştır(F:2.549, p<0.05). Kanserli hastaların kemoterapiye bağlı gelişen şikayetleri ile öz-bakım gücü puan ortalaması arasında ilişki olduğu ve kanser hastalarının, kemoterapinin yan etkilerine bağlı şikayetleri önlemeye ve gidermeye yönelik 151ilaç kullanan hastaların öz-bakım gücü puan ortalamasının, şikayetlere yönelik hiçbir şey yapmayan ve non farmakolojik yöntemleri kullanan hastaların öz- bakım gücü puan ortalamasından daha yüksek olduğu bulunmuştur(F;6.136, p< 0.05). Hastaların yaşı, cinsiyeti, medeni durumu, oturduğu yerleşim birimi, sosyal güvence türü, mesleği, ekonomik durumu, kanser türü, hastalık süresi, tedavi türü, kemoterapiye başlama süresi, kemoterapi kür sayısı, radyoterapiye başlama süresi, radyoterapi seans sayısı, radyoterapinin yan etkileri, radyoterapinin yan etkilerine yönelik girişimler ve hastaların tedavi süresince karşılaştıkları sorunlar ile öz-bakım gücü puanı arasında ilişki olmadığı saptanmıştır. Sonuç olarak araştırma kapsamına alınan kanserli hastaların, öz-bakım gücünün oldukça yüksek olduğu ve bu ölçeğin kanserli hastalarda güvenle kullanılabileceği saptanmıştır. Anahtar Kelime : Kanser, Kanserli Hasta, Öz-bakım, Öz-bakım Gücü 152

ABSTRACT This research was carried out descriptively and medhodological in order to determine self-care strength of patients with cancer and the factors affecting them. It was carried out at various clinics and oncology - radiation clinics of Ege University and Celal Bayar University Research and Application Hospitals between the dates of 28 January 2003 through 01 June 2003. All patients referred to these clinics comprised the scope of the research and total 200 patients, who were in 18 over age group, who were conscious and can communicate formed the sampling of research. In collection of research data a survey form and a Self-Care Strength Scale (ESCA) developed by Kearney and Fleischer in 1979 and applied to Turkish Community by Nahçıvan in 1993 was used. In the analysis of data obtained variance analysis a Multiple Range tests were used. In addition, reliability coefficient (Cronbach Alpha) of Self-Care strength was found as r = 0.91 and concluded that this scale was reliable for this sampling. It was found that there was a significant relationship between level of education and self-care strength.and also mean scores of self-care strength of high scohool graduates were higher than of those elementary school graduates (F: 3.415, p<0.05). It was determined that mean scores of self-care strength of patients staying at hospital were higher than of those who were not staying (F: 9.756, p<0.05). The difficulties experienced by patients with cancer during chemotherapy treatment played a role in their mean scores ofself-care strength and patients 153who complained about nausea, vomiting, mucositis, weakness, pain and fever have thi highest self-care strength (F: 2.549, p<0.05). It was determined that there was a relationship between the complaints of patients with cancer developed associated with chemotherapy and the mean scores of self-care strength and patients taking medications in order to prevent and eliminate complaints occurred associated with chemotherapy had higher mean scores of self-care strength compared to patients using non- pharmacological methods (F: 6.136, p<0.05). It was determined that there was no relationship between patients' age, gender, marital status, place of residence, type of social security, occupation, economical status, type of cancer, duration of disease, type of therapy, time to start chemotherapy, number of chemotherapeutic cure, time to start radiotherapy, number of radiotherapy sessions, side effects of radiotherapy, interventions towards the side effects of radiotherapy and the difficulties that patients experienced during treatment process and the mean score of self-care strength. Consequently, it was concluded that patients with cancer enrolled in the research had considerably high self-care strength and this scale can be used in patients with cancer safely. Keys words : Cancer, Cancer Patients, Self-Care, Self-Care Strength 154