İki oluklu mukavva fabrikasında çalışan işçilerin iş doyumları ve yaşam kalitelerinin değerlendirilmesi

Abstract

7. ÖZET Amaç: İki oluklu mukavva fabrikasında çalışan işçilerin iş doyumlarını ve yaşam kalitelerini ölçmek, iş doyumu ve yaşam kalitelerini etkileyen faktörleri saptamak ve iş doyumunun yaşam kalitesi üzerindeki etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Bu araştırma kesitsel bir çalışmadır, tanımlayıcı ve analitik değerlendirmeler yapılmıştır. Veriler 20 Eylül - 20 Ekim 2002 tarihleri arasmda toplanmıştır, izmir Kemalpaşa ve Bursa İnegöl de yer alan büyüklükleri benzer, üretim şekilleri ve ürünleri aynı olan fabrikalarda görev yapan çalışanlar araştırmanın evrenini oluşturmaktadırlar. Araştırmaya dağıtılan anketleri uygun yanıtlayan toplam 280 çalışan dahil edilmiştir. Araştırmada üç bölümden oluşan bir anket formu kullanılmıştır. İlk bölümde çalışanın demografik özellikleri, çalışma hayatı, sosyal hayatı ve aile hayatına yönelik sorular yer alırken, ikinci bölüm iş doyumu ölçeği, üçüncü bölüm ise Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği-Kısa Form'dan (WHOQOL-BREF) oluşmaktadır. Bağımsız değişkenler ile iş doyumu ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkiyi saptamak için, Kruskal-Wallis testi, Mann- Whitney U testi, Student t-testi ve ANOVA kullanılmıştır. İş doyumu ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amacıyla Pearson korelasyon analizi, iş doyumu faktörlerinin ve bağımsız değişkenlerin yaşam kalitesi üzerindeki etkisini saptamak amacıyla da stepwise regresyon analizi kullanılmıştır. Bulgular: Yaş, eğitim düzeyi, medeni durum, çalışma süreleri, algılanan gelir düzeyi, terfi şansı ve uyum eğitimi alma, sorun ve hastalık varlığının iş doyumuna etkisi olduğu saptanmıştır. Çalışma yaşamının uzaması ve aynı işte daha uzun süre çalışma iş doyumu üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Yaşam kalitesi alanlarına cinsiyet, kadro durumu, çalışma süreleri, terfi şansı, uyum eğitimi alma, algılanan gelir düzeyi, sosyal aktivitelere katılım, tatil yapma ve hobi sahibi olma, sorun ve hastalık varlığı gibi değişkenle? etki etmiştir. Algılanan gelir düzeyinin artışı iş doyumu ve yaşam kalitesi sosyal alanı dışında tüm alanlarda artışa yol açmıştır. Eğitim düzeyi düşük olan çalışanlarda iş doyumu ve sosyal alan yaşam kalitesi daha yüksek bulunmuştur. Herhangi bir sorun ya da hastalığın varlığı gerek iş doyumu, gerekse yaşam kalitesi üzerinde olumsuz etkiye yol açmıştır. İş doyumu ölçeğinden ortalamanın üzerinde puan alan çalışanların tüm alanlarda yaşam kaliteleri daha yüksek olarak saptanmıştır. Tartışma: Özellikle gelir düzeyi algısı iş doyumu ve yaşam kalitesi üzerinde etkili olmuştur. Bireyin eğitim düzeyi artıkça karmaşıklaşan ve artan beklentileri iş doyumunu ve sosyal alanda yaşam kalitesini olumsuz etkilemiştir. Çalışanın daha tecrübeli olması sonucunda, yaşantısı ile ilgili bir çok sorununu çözmüş olması, bununla birlikte daha iyi bir gelir ve statü sahibi olması, işine yakın ve hakim oluşu iş doyumunun yanı sıra sosyal alan dışında tüm alanlarda yaşam kalitesini de olumlu etkilemektedir. Bireylerin algıladıkları bir sorun ya da hastalık varlığı yaşam kalitesi kadar iş doyumu üzerinde de olumsuz etkiye yol açmaktadır. İş doyumu ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkileri irdeleyebilmek amacıyla daha geniş ve yeni ölçeklerin geliştirildiği çalışmalara gereksinim vardır. Anahtar Sözcükler: İş doyumu, yaşam kalitesi, WHOQOL-BREF, iş sağlığı

8. SUMMARY Aim: The aim of this study was to evaluate the job satisfaction and quality of life of workers in two corrugated cardboard plants, to determine factors influencing the job satisfaction and quality of life and to investigate the effects of job satisfaction on quality of life. Material-Method: This cross-sectional study was conducted in two plants that were in İzmir Kemalpaşa and Bursa İnegöl. These plants were similar according to capacity, producting style and end products. All of the workers in two plants were asked to participate to the study. But 280 of them completed the questionaire. Data were collected from 20 September to 20 October 2002. Two scales and a descriptive questionaire were used in the study, including WHOQOL - BREF (Turkish Version) and Job Satisfaction Scale. Kruskal-Wallis test, Mann- Whitney U test, Student's t-test and ANOVA were used to determine relations between variables and job satisfaction and quality of life. Pearson correlation analysis were used to determine relations between factors of job satisfaction and quality of life. Stepwise regression were used to determine influnces of factors of job satisfaction and variables on quality of life. Results: Age, education level, marital status, working hours, perceived income level, chance of promotion, joining to educations for job adaptation, existence of a problem and sickness were influated job satisfaction. Longer working life and working longer in same job has positive effects on job satisfaction. Variables like, gender, being staffed, working hours, chance of promotion, joining to educations for job adaptation, perceived income level, joininig to social activities, holiday, having a hobby, existence of a problem and sickness were effected the domains of quality of life. Perceived income level increases job satisfaction and all domains of quality of life except social domain. Job satisfaction and social domain of quality of life were higher among poor educated workers. Existence of a problem or a sickness decreased either job satisfaction or all domains of quality of life. Workers with job satisfaction scale scores over the mean values, quality of life scale scores were higher at all domains. Conclusion: Espescially perceived income level has great effects on job satisfaction and quality of life. Complexe and increased expactations of highly educated workers have negative effects on job satisfaction and quality of life. More experienced workers have solved many problems of their life, therefore they have more income and better positions in their jobs, and they have more control over their jobs. For this reasons they have increased job satisfaction and quality of life at all domains except social domain. Perceived problem or sickness have negative effect on job satisfaction as well as quality of life. To evaluate the relation between job satisfaction and quality of life required future well-designed, comprehensive studies and new scales. Keywords: Job satisfaction, quality of life, WHOQOL, working health