Ayakkabı imal edilen işyerlerinde çalışan işçilerde toluen maruziyetinin biyolojik izlenmesi

Abstract

80 ÖZET Toluen boya, vernik, yapıştırıcı ilaç, kozmetik ve patlayıcı maddelerin yapımı gibi geniş bir endüstri sahasında kullanım alam bulmuş aromatik çözücülerden biridir. Düşük toksisiteye sahip olması bu maddenin yaygın kullanılmasının diğer bir nedenidir. Bu yaygın kullanıma bağlı olarak özellikle mesleksel maruziyetin gelişmesi kaçınılmazdır. Bu çalışma, toluene mesleksel olarak maruz kalman iş yerlerinden biri olan ayakkabı imalatının yapıldığı iş yerlerinde çalışan işçilerdeki maruziyetin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Ayakkabı imalatında çalışan işçiler yapıştırıcılar içinde çözücü olarak yer alan toluene geniş olarak maruz kalmaktadırlar. Bu amaçla ayakkabı imalatında çalışan işçiler (n=54) ve mesleki olarak organik bir çözücüye maruz kalmamış kontrol grubu oluşturularak (n=34), bu bireylerden idrar örnekleri alınmıştır. İşçi grubundaki günlük maruziyetin belirlenmesi amacıyla gün içinde 3 kez idrar numunesi alınmıştır. Toplanan idrar örneklerinde toluen maruziyetinin biyolojik belirleyicisi olan hippürik asit ve o- kresol miktarları saptanmaya çalışılmıştır. Toluen maruziyetinin izlenmesinde toluenin ana metaboliti olan hippürik asit ve minor metaboliti olan o-kresol miktarlarının belirlenmesi geniş olarak araştırıcılar tarafından kullanılmaktadır. Bu nedenle idrardaki hippürik asit düzeyinin belirlenmesi için Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografisi (HPLC), o- kresol miktarının belirlenmesi amacıyla da Gaz- Sıvı Kromatografisi (GC) yöntemlerinden yararlanılmıştır. Sigara içme, alkol tüketimi gibi yaşam faktörlerinin toluen metabolizması ve metabolitlerin miktarlarına olan etkileri ayrıca değerlendirilmiştir. Bu çalışma sonucunda ayakkabı imalatında çalışan işçilerin idrarındaki ortalama hippürik asit değerleri sabah işe başlamadan 0.17±0,1781 öğleyin 0,13±0,14 ve akşam iş sonunda 0,30±0,28 g/g kreatinin olarak saptanmıştır. Kontrol grubundaki hippürik asit miktarı ise 0,13±0,13 g/g kreatinin olarak belirlenmiştir. İşçilerin gün sonu değerleri ile kontrol grubunun değerleri karşılaştırıldığında istatistiksel bir anlamlılık (p< 0.0001) bulunmuştur. Ayrıca işçilerin sabah ve akşam hippürik asit değerleri karşılaştırıldığında bu değerler arasında istatistiksel anlamlılık bulunmuştur (p< 0.01). İşçilerdeki o-kresol miktarları sabah 11.731±23.490, öğle için 19.394±29.225, akşam için 23.146±28.765 ug/g kreatinin olarak saptanmıştır. Kontrol grubundan ise o-kresol miktarı 11.918±13.603 ug/g kreatinin olarak belirlenmiştir. İşçilerin akşam o-kresol değerleri ile kontrol grubunun karşılaştırılmasında istatistiksel bir anlamlılık (p<0.0001) söz konusudur. Ayrıca işçilerin sabah ve akşam o-kresol miktarları arasında istatistiksel bir farklılık saptanmıştır (p< 0,001).

82 SUMMARY Toluen is one of the aromatic solvents which is widely used in different industry areas such as paint, glue, drug, cosmetic and explosive industry. The other reason of widely usage of this substance is because of its low toxicity. As it is widely used it is occupational exposure seems unavoidable. This research has conducted to determine the exposure of workers who work on shoe making where exposure to toluene is important. Workers using glue as solvent in shoe making industry are widely exposed to toluen. Therefore urine samples were taken among workers in shoe making (n=54) and control group (n=34) who were not occupationally exposed to any organic solvents. In order to determine the urine samples were taken. As an biologic indicator of toluen exposure hippuric acid and o-cresol amounts were determined. Hippuric acid which is the main metabolite of toluene and o-cresol amount which is the minor metabolite is widely used among the researchers as toluen exposure indicators. For this reason, in order to determine hippuric acid level HPLC and in order to determine o-cresol levels GC methods were adopted. Life factors such as smoking and alcohol consumption on toluene metabolism and amount of metabolites were also determined. As a result of this study, average hippuric acid in the urine determined as 0.17 ± 0.17, prework-shift 0.17 + 0.14 moon and 0.30 ± 0.28, postwork-shifl g/g creatinine hippuric acid amount in control group was found as 0.13±0,13 0 g/g creatinine. When hippuric acid value of workers at the end of the day with those of control group, statistically significant differences has been fond (p< 0.0001). In addition hippuric acid values of workers in the morning and evening are statistically significant (p< 0.01). O-cresol amounts of workers are found 11.731 ± 23.490 in the morning, prework-shift 19.394 ± 29.225 in the83 moon, 23.146 ± 28.765 (ig/g creatinine in the evening. Postwork-shift When end of the day o-cresol value of the workers was companed with that of control group statistical significance (p< 0.05) has been found. Also, prework-shift and postwork-shift o-cresol amounts are statistically significant (p < 0.001). These results reflect that the workers who work in shoe making industry are exposed to toluen in their workplaces.