Kemoterapi uygulanan hastalarda eğitimin yorgunluk düzeyine ve yaşam kalitesine olan etkisinin incelenmesi

Abstract

w» ?? BOLUM VI KEMOTERAPİ UYGULANAN HASTALARDA EĞİTİMİN YORGUNLUK DÜZEYİNE VE YAŞAM KALİTESİNE OLAN ETKİSİNİN İNCELENMESİ ÖZET Tanımlayıcı ve yan deneysel olarak planlanan araştırma 15 Mart 2004 - 15 Mayıs 2005 tarihleri arasında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Tülay Aktaş Onkoloji Ve Kemik İliği Transplantasyon hastanesinin ayaktan kemoterapi ünitesinde gastrointestinal sistem (kolon, mide, karaciğer, rektum, pankreas ) kanser tanısı nedeni ile ayaktan kemoterapi tedavisine yeni başlayan,araştırmanın sınırlılıklarına uyan ve araşürmaya katılmayı kabul eden hastalarda hemşirelik eğitiminin yorgunluk ve yaşam kalitesine olan etkisini incelemek amacı ile yapılmıştır. Araştırmada NCCIM'in yorgunluk tanılama algoritmine göre yorgunluk tanılaması ve gerekli girişimler uygulanmıştır. Araştırma ömeklemini toplam 35 hasta oluşturmuştur. Araştırmanın yürütülebilmesi için kurumdan yazılı araştırmaya katılan hastalardan da yazılı izinleri alınmıştır. Araştırmanın verileri, hasta tanıtım formu, Brief Yorgunluk Envanteri, Piper Yorgunluk ve EORTC-QLQ C-30 yaşam kalitesi ölçeği kullanılarak kemoterapi öncesinde (Zl), l.kürden sonraki lO.gün (Z2) ve 2.kürden sonraki lO.gün (Z3) olmak üzere toplam üç kez toplanmıştır. Yorgunluk puanı 4 ve üzerinde olan hastalarda yorgunluğa neden olan faktörleri belirlemek için BAE; BDÖ, PUKİ, PG-SGA, ECOG PDÖ, anemi değerlendirme formu 259kullanılmıştır. Araştırmada yorgunluk puanı 0 veya 1-3 puan olan hasta ve ailelerine yorgunluk yönetimine ilişkin hazırlanan eğitim kitapçığı ile, yorgunluk puanı 4 puan üzerinde olan hastalarda ise neden olan faktöre yönelik hazırlanan eğitim kitapçıkları ile eğitim yapılmıştır. Araştırmanın verilerinin değerlendirilmesinde; tekrarlayan ölçümlerde tek yönlü varyans analizi, t testi, varyans analizi, friedman, wilcoxon, tuckey post hoc testi kullanılmıştır. Araştırma kapsamındaki hastaların eğitim sonrasındaki (Z2 ve Z3) dönemlerde Zl izlem dönemine göre hastalann total yorgunluk puanlannın azaldığı, yaşam kalitesi fonksiyonel alanlarının yükseldiği, Zl izlem döneminde yaşadıktan semptomlann azaldığı belirlenmiştir. Hastalann yaş, öğrenim durumu, meslek, çalışma durumu ve sağlık güvencesi gibi bireysel özelliklerinin ve hastalık tanısı, hastalık süresi, hastalık evresi, uygulanan kemoterapi protokolleri ve kemoterapi dışında ilaç kullanma durumunun algılanan yorgunluğu etkilemediği saptanmıştır. Hastaların yaş, medeni durum, ve çalışma durumu, kemoterapi dışında ilaç kullanma durumunun hastalann fonksiyonel alanlarını etkilemediği belirlenmiştir. Hastaların cinsiyet, yaş, medeni durum, meslek, çalışma durumu, evde birlikte yaşadığı kişiler, sağlık güvencesi, hastalık tanısı, hastalık süresi, hastalık evresi, uygulanan kemoterapi protokolleri, ailede kanserli birey olma ve kemoterapi dışında ilaç kullanma durumunun hastalann yaşadıktan semptomları etkileyen faktörler olduğu belirlenmiştir. Araştırmada 35 hastadan 5 hastanın yorgunluk puanlannın 4 puan ve üzerinde olduğu belirlenmiştir. 260Gastrointestinal sistem kanseri konmuş hastaların kemoterapi tedavisinden önce, tedavi süresince ve tedavi sonrasında yorgunluk düzeylerinin ve yorgunluğu etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi, haste ve ailelerine yönelik bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanması ve uygulanması önerilmiştir. 261

ABSTRACT STUDYING THE AFFECT OF TRAINING PROVIDED FOR CHEMOTHERAPHY PATIENTS ON THE LEVEL OF FATIGUE AND QUALITY OF LIFE This descriptive and semi-experimental research was carried out in order to determine the affect of nursing training on fatigue and quality of life on patients who met the limits of the research and accepted to participate in the study and whose outpatient chemotheraphy associated with diagnose of gastrointestinal system (colon^tomachjever/ectunvand pancreas) has just started at outpatient chemotheraphy unit of Tülay Aktaş Oncology and Bone Marrow Transplantation Hospital Of Ege University Medical Faculty between the dates of 15 March 2004 and 15 May 2005.1n the research assessment of fatigue according to NCCN's fatigue assesment algorithm and necessary interventions were used. Total 35 patients comprised the sampling of the research. For conducting the research written consents from both institute and the patients participating in study were obtained. Research data were collected three times; prior to chemotheraphy (Tl), 10 days after the first cure (T2) and 10 days after the second cure (T3) by using a Patient Identification Form, Brief Fatigue Inventory,Piper Fatigue Scale, EORTC- QLQ C-30 quality of life scale. In order to determine the factors causing fatigue in patients whose fatigue scores are 4 and over, Brief Pain Inventory, Beck Depression Scale, Pittsburg Sleep Quality Index, Scored Patient-Generated Subjective Global Assessment (PG-SGA), ECOG, anemiaassessment form was used.In the research for the patients and families that received 0 and 1-3 fatigue scores training was given with a training booklet which was developed related to fatigue management and for the patients whose fatigue scores are 4 and over, it was provided with a booklet which was developed related to the factors causing fatigue. In the assessment of research findings, one-way variance analysis, t test, variance analysis, Friedman, Wilcoxon, tuckey post hoc tests were used in the repeated measurements. It was detected that of the patients included in the scope of research, total fatigue scores decreased during post-training periods (T2 and T3) compared to Tl period, quality of life functional domains increased and the symptoms they experienced during Tl observation period reduced. It was determined that patients' personal characteristics such as age, education level, occupation, employment status and social security and diagnose, duration of disease, chemotherapy protocols applied and use of medicine out of chemotherapy did not affect perceived fatigue. It was identified that patients' age, marital status, and employment status, using medicine out of chemotheraphy did not have any influence on their functional domains.Whereas, patients' gender, age, marital status, occupation, employment status, individuals that they reside with at home, social security, diagnose of disease, duration of the disease, stage of disease, chemotheraphy protocols applied, whether there is another person with cancer at home, using medicine, out of chemotheraphy were the factors affecting symptoms experienced by patients. 263In the research fatigue scores of 5 out of 35 patients were 4 and above. Assessing the prior to chemotheraphy treatment, during treatment and after treatment fatigue levels of patients who received diagnose of gastrointestinal system cancer and the factor affecting fatigue, preparing and applying individualized training programs toward patients and their families is recommended.