Elit düzeyde spor yaptıktan sonra yarışma sporunu bırakmış sporcularda koroner kalp hastalıkları risk profilinin araştırılması

Abstract

173 ÖZET Bu araştırmanın amacı, elit düzeyde yıllarca spor yaptıktan sonra yarışma sporunu bırakmış bireylerin, koroner risk profillerim araştırmak ve egzersiz sırasında ya da antrenörlük yaparken görülen travmatik olmayan ölümleri hazırlayan psiko-sosyal ve fizyolojik nedenleri bulmaya çalışarak bu yönde yapılacak olan bilimsel çalışmalara katkıda bulunmaktır. Çalışma, 1999 yılında Ankara'da yapılmıştır. Çalışmaya, yıllarca elit düzeyde spor yaptıktan sonra yarışma sporunu bırakmış 20 erkek milli sporcu ile 10 sedanter erkek olmak üzere toplam 30 kişi katılmıştır. Çalışmada gruplar 1. Eski milli sporcular olup, düzenli egzersiz yapanlar (Yaş :X = 43.7 ± 3.43), 2. Eski milli sporcular olup, düzensiz egzersiz yapanlar ya da egzersizi tamamen bırakmış olanlar (Yaş:X = 45.9 ± 3.0), 3. Egzersiz yapmayan erkekler (Yaş:X = 41.8 ± 1.69) Deneklerin istirahatte nabız, tansiyon, aerobik kapasite, biokimyasal kan değerleri, skinfold deri kıvrım kalınlığı ölçümü ve yağ oram değerleri birbirleriyle karşüaştırıimıştır. Ayrıca deneklere yüz yüze görüşülerek katılımcıların sağlık davranışları, risk faktörleri, hastalığa ait aile hikayesi, demografik veriler, boş zaman egzersiz ve spor aktivitelerine katılımım içeren anket uygulanmıştır, ölçümlere uygulanan aritmetik ortalamalar arası farka ait ` t M testinde, ölçülen parametrelerden Yaş (2-3**), Boy (2-3*), Kilo (2-3**, 1- 3*), Esneklik (1-3**), Skinfold deri yağ kalınlıkları (chest (1-2*, 1-3*), triceps (1-2*, 1- 3*), abdominal (1-2*), suprailiac (1-2*)), Vücut yağ oram (1-2*), HDL kolesterol (1-2*, 1-3*), Total kolesterol/HDL kolesterol oram (1-2**), LDL kolesterol/HDL kolesterol oram (1-2*, 2-3*), Toparlanma KAS (1-2**, 1-3*), Maksimum sistolik tansiyon (1-3*), Toparlanma sistolik tansiyon (6 dk sonra) (2-3*), Toparlanma diastolik tansiyon (6 dk sonra) (1-3*), Kişinin iş yükü (MET) değeri (1-2*), Stres testi egzersiz süresi (1-2*), Maksimum oksijen kullanım değeri (maxVC^) (1-2*) istatistiksel açıdan (*p<0.05 ve ** p<0.0Fe göre) anlamlı bulunmuştur.174 Ölçülen diğer parametrelerimizden, Vücut kitle indeksi (V.K.İ.), Bel / Kalça oram, Şeker, Total Kolesterol, Total Lipit, Trigliserit, Dinlenik KAS, Maksimum KAS, Dinlenik sistolik tansiyon, Dinlenik diastolik tansiyon, gruplar 1-2, 2-3, 1-3 olarak birbirleriyle karşılaştırıldığında istatistiksel açıdan anlamlı bulunmamıştır. Risk faktörleri olarak, Cinsiyet, Yaş, Tansiyon, Yüksek Kolesterol, T. Kolesterol / HDL-Kolesterol, Düşük Dansiteli Kolesterol (LDL) / HDL-Kolesterol, Yüksek Dansiteli Kolesterol (HDL), Trigliserit, Şişmanlık, Vücut kitle indeksi (V. K. 1% Bel/Kalça çevre oram, Sigara içme ortalaması ve içilen süre, Boş zaman aktivitesi (gün/dk), Fizik Aktivite yapmama, Stres testi MET değeri, Max V02 ve egzersiz süresi, Ailede KKH hikayesini içine alan 15 faktör dikkate alınmıştır. Birinci gruptakiler, seçilen 15 faktör açısından KKH hastalığı aile hikayesi bulunan ve sigara içen 3 kişi, ailesinde şayet KKH hikayesi var ise 5/15, yok ise 4/15 oranında, sigara içmeyen 7 kişi, ailesinde KKH hikayesi yok ise 3/15, var ise 4/15 oranında risk taşımaktadırlar. Grup içinde bir kişide koroner kalp hastalığı görülmüştür. İkinci gruptakilerden, seçilen 15 faktör açısından sigara içmeyen 4 kişi 11/15 ve günde ortalama 23 adet sigarayı yaklaşık 15 yıldır içen 6 kişi ise 12/15 oranında risk taşımaktadır. Grupta aktivite yapma düzeylerinin çok düşük olması nedeniyle tüm grubun bu faktör açısından risk taşıdığı kabul edilmiştir. Ayrıca stres testi sonrasında alınan sonuçlara göre max V02 değerleri tüm grubun avaraj düzeyinde olduğu anlaşılmıştır. Grup içinde bir kişiye de koroner kalp hastalığı teşhisi konmuştur. Üçüncü gruptakiler, seçilen 15 faktör açısından, sigara içmeyenlerde 10/15 ve günde 22 adet sigarayı yaklaşık 23 yıldır içen 4 denekten spor yapmayanlarda 11/15 oranında risk bulunmaktadır. Gruptakilerin max V02 değerlerinin yüksek çıkmasının kilolarının düşük olmasına ve yaşlarının daha küçük olmasına bağlı olabileceği düşünülmüştür. Grup içinde iki kişide koroner kalp hastalığı bulunduğu tesbit edilmiştir.175 Çalışmamıza katılan gruplardan ikinci ve üçüncü gruptakilerin risk faktörleri açısından oldukça riskli oldukları gözlenmiştir, özellikle uzun yıllar elit düzeyde müsabıkhk yapan ve ikinci grupta yer alan milli sporcularımız zengin beslenme alışkanlıklarım devam ettirmektedirler. Buna karşılık yaşm ilerlemesiyle düşen metaboük hız ve aktivitesizlik sonucu kendilerinde risk faktörlerinin oluşmasına ve artmasına neden olmakta ve böylece, toplumumuzun büyük kesimi oluşturan hareketsiz popülasyon içine dahil olmuşlardır. Fiziksel ve fizyolojik olarak alınmış parametrelere bakıldığında maksimum oksijen kullanım kapasitesi değerleri açısından Astrand'ın değerlendirmesine göre bütün gruptakiler 8 saatlik iş gününde sağlıkla ilgili bir sıkıntıya düşmeden ağır iş yapabilecek durumdadırlar ancak, ikinci grupta yer alan bu kişilerin bütün fonksiyonel değerlerinin azaldığı. Laboratuar testlerinden elde edilen olumsuz sonuçları yüzyüze yapılan anketler teyit etmektedir. Anket sonuçlarından da haftalık fiziksel aktiviteler için harcanan enerji miktarları da yeterli çıkmamıştır. Bu nedenlerledir ki sağlıklı olmayan hayat tarzı alışkanlığına devam eden milli sporcularımız ve sedanter gruptakilerin ilerliyen yaşla birlikte muhtemelen KKH'na yakalanma şanslarım artırmıştır. Sonuç olarak, elit düzeyde yıllarca spor yaptıktan sonra aktif sporculuğu bırakan milli sporcularımız, KKH risk profili ve fizyolojik kapasite bakımından sedanter grupla aynı düzeye inmekte ve hatta zengin beslenme alışkanlıklarının devam etmesi nedeniyle daha da kötü statüye ulaşmaktadırlar. Sağlık açısından ilerleyen yaşla birlikte uygun yaşam tarzı alışkanlıkları ve fizik aktivitelerin düzenli olarak yapılması, sporu milli düzeyde yıllarca yapmaktan daha önemlidir. Orta düzeyde yapılan fiziksel aktivitelerin KKH'ı geliştirme riskini azalttığı, ancak, koroner arter hastalıkları bir kez ileri aşamaya ulaşması halinde ise, ani ve şiddetli fizik aktivitenin koroner olayın riskini artırdığı dikkate alındığında, elit düzeyde sporu önceden yapmanın bu sporcular için KKH'ı riskini ve bunlara bağlı ani ölümleri engellemede ömür boyu bağışıklık sağlamıyacagı bilinmelidir.

176 SUMMARY The purpose of this study was to investigate the coronary heart disease (CHD) risk factor profiles and to examine the underlying socio-psychological and physiological reasons of nontraumatic sudden death during coaching or exercising. This study was completed in Ankara in 1999. A total of 30 male subjects was divided into 3 groups. Group 1 : Former national players (FNP) who have continued to exercise regularly (Age X = 43.7 ± 3.43 ). Group 2 : Former national players who have discontinued their sports activities or who haven't been exercising regularly (Age X - 4S.9 ± 3.0). Group 3 : Sedentary people (Age X - 41.8 ± 1.69). Data on participants' resting heart rate (RHR), aerobic capacity (max V02), blood biochemical values, ` skinfold measures`, body fat ratio, and some other physical parameters ( age, height, weight, flexibility etc.) at rest, during and after exercise have been compared. In addition, all subjects' health behaviors, risk factors, family history of disease, demographic data and current and past participation in leisure time sport and physical activities were collected face-to-face through questionaires. The statistical analysis of these measures (t-test) showed that Age (2-3**), Height (2-3*), Weight (2-3**, 1-3*), Flexibility (1-3**), Skinfold measures (chest (1-2*, 1-3*), triceps (1-2*, 1-3*), abdominal (1-2*), suprailiac (1-2*)), Body fat ratio (1-2*), HDL- Cholesterol (1-2*, 1-3*), Total Cholesterol (TC) / HDL-Cholesterol (1-2**), LDL- Cholesterol / HDL Cholesterol (1-2*, 2-3*), Recovery HR (1-2**, 1-3*), Maximal systolic BP (1-3*), Recovery systolic BP (6-min after) (2-3*), Recovery diastolic BP (6-min after) (1-3*), MET (1-2*), Stress test' exercise time (1-2*), and Aerobic capacity (maxVC^) (1- 2*) were statistically found significant (*p<0.05 **p<0.01).177 Other parameters, Body mass index (BMI), Waist/Hip ratio, Skinfold measures (biceps, thigh and subscapula), Sugar, TC, Total lipid, Triglycerides (TG), Resting HR, maximal HR, Resting systolic BP, Resting diastolic BP were not found significant when all groups of people (1-2, 2-3, and 1-3) were compared to each other. The following 15 risk factors were observed on the people were; Gender, Age, BP, High Cholesterol, TC / HDL-C, LDL-C/ HDL-C, High Density Cholesterol (HDL-C), Triglyserides (TG), Obesity, BMI, Waist/Hip ratio, Smoking, Leisure exercise time (day/min) and Inactivity, MET's values, max V02 and exercise time, and CHD family history. Of the first group of people taking into account the observed IS risk factors (parameters), three of the Former National Players (FNP) smoke and have CHD family history. If they have CHD family history then the ratio of risk factor is 5/15, otherwise it is 4/15. Of the seven of the FNP who are not smoking, if they have CHD family history then the ratio of risk factor is 4/15, otherwise it is 3/15. One man was found with CHD in this group. Of the second group of people taking into account the observed 15 risk factors (parameters), six Former National Players (FNP) who have been smoking 23 cigarettes a day for 15 years have a 12/15 ratio of risk if they have CHD family history, and four non-smoking FNP have ratio of risk factors of 11/15 if they have CHD family history, otherwise 10/15. In addition, with respect to max V02, all group were average. One man was found with CHD in this group. Of the third group of people taking into account the observed 15 risk factors (parameters), smokers and a non-exercising group of four people who have been smoking 23 cigarettes a day for 23 years of period have 1 1/15 ratio of risk if mey have CHD family history, and six non-smokers have ratio of risk factors of 10/15 if they have CHD family history.178 Hie group max V02 values was high, perhaps due to age and weight factors. Two men were found with CHD in this group. In our study, the second group and third group were found as risky. Sedentary FNP in particular continued their rich eating habits combined with declining Basal Metabolic Rate and activity level due to aging, and these maximize the risk factors. As a result, they become a part of sedentary population. In respect of physical and physiological parameters, from the Astrand view point, all groups were capable of doing heavy work in an eight-hour working day without having any health problems. However, it was observed that the second group of FNPs functional values were reduced. All the data collected from laboratories was negative and this was confirmed by face-to-face applied questionaire. Through evaluation of the questionaire, weekly energy expenditures through physical activity found inadequate. Therefore those FNP who have been continuing unhealthy lifestyle habits and those who have been living sedentary lives most probably increased their insidence of CHD due to aging. In conclusion : If FNP who discontinued active sports become equal to or worse man sedentary people due to rich and unhealty eating habits with respect to physiological capacity and CHD risk profile. A healthy point of view, contemporanous and regular physical activity, and healthy lifestyle behaviours are more important man a previous elite level of athleticism (the status of doing sports at a national level). The data suggest that a moderate level of physical activity was associated with reduced insidence of CHD risk, but once CHD is developed and reaches a risky level - if you consider (hat sudden and vigorous activities increase the risk of a CHD event - a previous elite level of athleticism could not immunize against (act as a shield) the risk of a CHD event and death rates due to CHD during one's lifetime.