Viscum album L. alt türleri üzerinde farmakognozik karşılaştırmalar

Abstract

178 ÖZET Halk arasında Türkçe olarak `Ökse Otu` ismi ile bilinen ve çeşitli ağaçların ve çalıların üzerinde yarı-parazit olarak yetişen Viscum cinsinin ülkemizde tek türü ve bu türe ait 3 alt türü bulunmaktadır. Bu alt türler V. album ssp. album, V.album ssp. abietis, V. album ssp. austriacum' 'dur. Araştırmalarımızın devamı olan bu çalışma ile V.album alt türleri, özellikle fenilpropan bileşikleri açısından mukayeseli olarak incelenmiştir. Üç alt türe ait örnekler yetiştiği bölgelerden toplandıktan sonra kurutulup toz edilmiş yaprak ve gövde kısımları, oda temperatüründe etanolle ekstre edilmiştir. Yoğunlaştırılan ekstreler suda çözülmüş ve sırasıyla petroleteri, dietileter, etilasetat ve su ile doyurulmuş n-butanol ile tüketilmiştir. Fraksiyonlar miktar ve verim açısından incelendiğinde, V.album ssp. album'a ait değerlerin yüksek olduğu belirlenmiştir. İnce tabaka kromatografısiyle yapılan kontrollerden n-butanollü ve etilasetatlı ekstrelerin bileşimlerinin zengin olduğu belirlenmiş ve çalışılmak üzere bu ekstreler seçilmiştir. Bu çalışmalar sonucunda siringin, konîferin ve kalopanaksin D isimli fenilpropan bileşikleri elde edilmiş ve yapı tayinleri spektroskopik yöntemler yardımı ile yapılmıştır. Ayrıca, 5,7-dimetoksi-flavanon-4'-O-[0- D-apiofuranozil(1->2)]-p-D-glukopiranozit, 5,7-dimetoksi-flavanon-4'- O-p-D-glukopiranozit, 5,7-dimetoksi-flavanon-4'-0-[2`-0-(5'`-0-trans-179 sinnamoil)-p-D-apiofuranozil]-p-D-glukopiranozit, 2'-hidroksi-4',6'- dimetoksi-kalkon-4-O-p-D-glukopiranozit, 2'-hidroksi-4/6'-dimetoksi- kalkon^-0-[2',-0-(5'`-0-trans-smnamoil)-p-D-apiofuranozil]-p-D- glukopiranozit isimli fenolik bileşikler de elde edilerek yapıları aydınlatılmıştır. V.album ssp. album'un n-butanollü ekstresinde orta basınçlı sıvı kromatografisi ile yapılan izolasyon çalışmaları sırasında, ilk defa bu çalışmada belirlenen 2,6-dimetil-2,7-oktadien-1,6-diol-6-0-[6'-0-3-D- apiofuranozil]~p-D-glukopiranozit ve 5,7-dimetoksi-flavanon-4'-0- [apiofuranozil(1-*2)]-p-D-glukopiranozit bileşikleri elde edilmiştir. Etilasetatlı ekstre üzerinde yapılan çalışmalar sonucu V.album ssp. album için yeni bileşikler olan 2'-hidroksi-4',6'-dimetoksi-kalkon-4-0- [2`-0-{5'`-0-trans-sinnamoil)-p-D-apiofuranozil]-p-D-glukopiranozit, 5,7-dimetoksi-flavanon-4'-0-[2`-0-(5`'-0-trans-sinnamoil)-p-D- apiofuranozil]-p-D-glukopiranozit in varlıkları tespit edilmiştir. V.album'un üç alt türündeki fenilpropan grubu maddelerin kalitatif ve kantitatif analizlerinde YBSK tekniğinden yararlanılmıştır. İzole edilen flavonoit grubu maddelerin flavanon ve kalkon türevi olması ve izomerîzasyon problemlerinin bulunması sebebiyle YBSK analizine uygulanamamıştır.180 Biyolojik aktivite çalışmalarımızda V.album ssp. album' dan hazırlanan n-butanollü ekstre, n-butanollü ekstreden vakum sıvı kromatografısi ile elde edilen fraksiyonlar ve bu fraksiyonlardan elde edilen fenolik bileşikler, torasik sıçan aortu kullanılarak izole organ banyosunda in vitro olarak vazoaktif etkinlik yönünden incelenmiştir.

181 SUMMARY Viscum L is a semi-parasitic genus growing on various host plants, such as trees and shrubs. The plant is known as `ökse Otu` in Turkey. In our country, Viscum L. is represented by one species and 3 subspecies. These subspecies are V.album ssp. album, V.album ssp. abietis, V.album ssp. austriacum. Continuing our researches on these subspecies, comparative investigations were carried on with especially phenylpropanoid glycosides of the subspecies of V.album in this study. The leaves and stems of the samples belonging to three subspecies were dried and powdered. Then, extracted with ethanol at room temperature. The concentrated extracts were dissolved in water and extracted with petroleum ether (40°-60°), diethyl ether, ethylacetate and n- butanol/H20, respectively. The yield of the fractions of V.album ssp. album were found higher than the others. With the controls done by thin layer chromatography it is defined that the contents of the extracts of n- butanol and ethylacetate were richer than the others, therefore these extracts were selected for the further investigations. As a conclusion, the phenylpropanoid glycosides named syringin, coniferin, and kalopanaxin D were obtained from V.album ssp. album. The structures of all the compounds were elucidated by means of spectral evidence (UV, IR, 1H-, 13C-NMR, FAB-MS). Additionally, the phenolic182 compounds named 5,7-dimethoxy-flavanone-4'-O-[0-D- apiofuranosyl(1 ->2)]-p-D-glucopyranoside, 5,7-methoxy-flavanone-4'- O-p-D-glucopyranoside, 5,7-dimethoxy-flavanone-4'-0-[2`-0-(5'`-0- frans-cinnamoyl)-p-D-apiofuranosyl]-p-D-glucopyranoside, 2'-hydroxy-4/6'-dimethoxy-chalcone-4-0-p-D-glucopyranoside, 2'-hydroxy-4',6'-dimethoxy-chalcone-4-0-[2`-0-(5'`-0-frans- cinnamoyl)-p-D-apiofuranosyl]-p-D-glucopyranoside were also isolated from V. album ssp. album. During the chromatographical studies (MPLC, CC) on the n- butanol extract, 2,6-dimethyl-2,7-octadien-1,6-diol-6-0-[6'-0-p-D- apiofuranosyl]-p-D-glucopyranoside, 5,7-dimethoxy-flavanone-4'-0- [p-D-apiofuranosyl(1^2)]-p-D-glucopyranoside were isolated from V.album ssp. album and found to be new compounds for this subspecies. As a result of the chromatographical studies (MPLC, CC) on the n- ethylacetate extract, 5,7-dJmethoxy-flavanone`4'-0-[2`-0-(5`'-0-<raiis- cinnamoyl)-p-D-apiofuranosyl]-p-D-glucopyranoside, 2'-hydroxy- 4',6'-dimethoxy-chalcone-4-0-[2`-0-(5'`-0-frans-cinnamoyl)-p-D- apiofuranosyl]-p-D-glucopyranoside were isolated from V.album ssp. album. This is the first report of these compounds found in the Viscum genus.183 Qualitative and quantitative determinations of the phenylpropanoid glycosides of three V.album subspecies were done by using High Performance Liquid Chromatography (HPLC). On the other hand, flavanon and chalcon contents of the plant were not studied using HPLC due to the isomerisation problems. In the biological activity studies, the n-butanol extract of V.album ssp. album, as well as the fractions and the phenolic compounds isolated from these fractions were studied using rat thorasic aorta from the point of view their vasoactive effects.