Kanser hastalarına bakım verenlerde stres, stres yaratan durumlar ve etkilerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı; kanser hastalarına bakım verenlerde stresyaratan durumlar ve bunların kısa ve uzun dönemli etkilerinin belirlenmesinisağlamak için tanımlayıcı olarak gerçekleştirilmiştir.Araştırmanın örneklemini kanser tanısı almış olan yakınlarına bakım veren 110primer bakım veren kişi oluşturmuştur. Araştırmaya alınacak bakım verenlerearaştırma hakkında bilgi verilmiş, araştırma için yazılı izin alınmış ve araştırmayıkabul eden bakım verenler çalışmaya dahil edilmiştir. Bakımverenlerin sosyodemografik özellikler anket formu, araştırma kapsamına alınan hastalar için iseyaş,cinsiyet,öğrenim durumu,sosyal güvencesi,aile kişi sayısı,çocuk sayısı,yaşadığıyer,kiminle yaşadığı,mesleği, şu an çalışma durumu,aylık gelir durumu,ailede kansertanısı almış olan başka birey olma durumu,ailedeki kanser tanısı olan bireylerleyakınlık derecesi,başka kronik hastalığının olup olmaması,hangi tür tedavialdığı,hastalığına ilişkin duyguları,diğer aile üyelerinin tutumlarını değerlendirmedurumu,şu an hissettiği duygulara yönelik toplam 20 soru içermektedir.Bakım verenlerin özelliklerine ilişkin bilgi elde edebilmek amacı ile araştırmacıtarafından düzenlenen bireysel bilgi formu ,yaş,cinsiyet,eğitim düzeyi,medenidurum,halen çalışıp çalışmadığı,ailesindeki kişi sayısı ,çocuk sayısı,yaşadığıyer,mesleği,sosyal güvencesi,gelir düzeyi,bakım verdiği kişi ile yakınlık derecesi gibisosyo demografik değişkenlere yönelik toplam 15 soru içermektedir.Aile Sağlığı Tanılama Ölçeği, Bakım verenlerin Reaksiyon Tanılama Ölçeği,Stres Semptomları Ölçeği ve Bakımverenin Stres Index'ini doldurmalarısağlanmıştır.Veriler araştırmacı tarafından bakım verenlerle yüz yüze görüşme126yoluyla elde edilmiştir.İlk uygulamadan dört hafta sonra test-tekrar test uygulamasıyapılmıştır. Verilerin değerlendirilmesi SPSS for Windows programındayapılmıştır.Sosyo -demografik veri formunun değerlendirilmesinde Bakımverenlerinsosyo demografik özellikleri için sayı ve yüzde dağılımları hesaplanmıştır.Ölçeklerin dil geçerliliğini test etmek için çeviri/tekrar çeviri ve ön testyöntemleri kullanılmıştır.İçerik/kapsam geçerliliğini test etmek için uzman görüşlerinin alınmasıyöntemine başvurulmuştur.Ölçeklerin faktör yapısı temel bileşenleri analizi (Principle ComponentAnalysis) Varimax rotasyonu ile incelenmiştir.Ölçeklerin zamana karşı değişmezliğini test etmek amacıyla yapılan test tekrartest güvenilirliği için Pearson Momentler Çarpımı korelasyonu uygulanmıştır.Anketingüvenilirlik çalışması aşamasında iç tutarlılık analizi Cronbah Alpha Çözümlemesi,Unequal-length Spearman-Brown, Guttman Split-half teknikleriyle ve madde-toplam puan korelasyon tekniği ile incelenmiştir.?Bakım Verenlerin Reaksiyon Tanılama Ölçeği?1992 yılında Given ve Giventarafından geliştirilen 24 maddelik bir ölçektir.Ölçeğin toplam puan ortalaması vestandart sapması 84,81 ±7,75 olarak saptanmıştır. Ölçeğin ?dileşdeğerliğinin/sağlanması için Türkçe çevirisi,geri çevirisi ve ön uygulamasıyapılmıştır.Ölçeğin zamana göre değişmezliğini test etmek için yapılan test-tekrar testuygulaması sonucunda doğrusal yönde bir ilişki saptanmıştır (r=0,77). Ölçeğin içtutarlılığı test etmek için Cronbach alpha katsayısı belirlenmiştir.Ölçeğin tümü içinelde edilen Cronbach alpha katsayısı 0,83, ?Plan Dağılımı? için 0,79, ?FinansalSorunlar? için 0,83, ?Aile Desteği Eksikliği? için 0,74, ?Sağlık Sorunları? için 0,75,?Bakım Vermenin Öz Bakım Üzerindeki Etkisi? için 0,81 olarak saptanmıştır.Yapılan127?madde analizi? sonucunda ölçeğin maddelerinin toplam korelasyon katsayısı 0,01-0,9 arasında saptanmıştır ve hiçbir madde ölçekten çıkarılmamıştır.Kapsam geçerliliğinin sınanması sırasında 6 uzmandan görüşalınmıştır.Ölçeğe uygulanan ?faktör analizi?sonucunda 5 faktör elde edilmiştir.Eldeedilen beş faktör orijinal ölçeğin faktör yapısı ile uyumlu bulunmuş,ölçek maddeleriorijinal ölçekteki gibi alt gruplar altında toplanmıştır.Stres semptomları Ölçeği (SDS) ,1978 yılında ,McCorkle ve Young tarafındankanser tanısı almış olan bireylerin yaşam kalitesini etkileyen spesifik semptomlarıntespit edilmesini sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. Ölçek 13 maddelik Likert tipi (1-5)bir ölçektir. Ölçekte toplam puanı 13 ve 65 puan arasında değişmektedir.Puanarttıkça stres düzeyi artmaktadır.Ölçeğin toplam puan ortalaması ve standart sapması 29,43 ± 6,99 olaraksaptanmıştır. Ölçeğin ?dil eşdeğerliğinin/sağlanması için Türkçe çevirisi,geri çevirisive ön uygulaması yapılmıştır.Ölçeğin zamana göre değişmezliğini test etmek içinyapılan test-tekrar test uygulaması sonucunda doğrusal yönde bir ilişki saptanmıştır(r=0,85). Ölçeğin iç tutarlılığı test etmek için Cronbach alpha katsayısıbelirlenmiştir.Ölçeğin tümü için elde edilen Cronbach alpha katsayısı 0,85 olaraksaptanmıştır.Bakım verenin Stres İndexi (CSI), 1990 yılında Pearl ve arkadaşları tarafındanbakım verme sürecinde karşılaşılan güçlükleri belirlemek ve tanımlamak içinoluşturulmuş bir ölçektir.Hastaların kognitif durumu ve problem oluşturandavranışlarının tanımlanması bakım verenlerin rolleri ve aktiviteleriniyönlendirmelerinde destek oluşturmaktadır.Ailedeki çatışmalar,çalışma rolü ve bakımverme rolü arasındaki çatışma ,bakım vermeye sosyal destek, bakım verme tecrübesiiçin oldukça önemlidir. Index, 13 sorudan oluşmaktadır(0-1). Her evet cevabı o128alanda desteğe duyulan ihtiyacı gösterir.7 ya da daha yüksek puan yüksek stresdüzeyini gösterir.Ölçeğin Türk toplumu için geçerlilik ve güvenilirlik analizleriyapılmıştır. İndex'in toplam puan ortalaması ve standart sapması 9,54 ± 0,74 olaraksaptanmıştır.Sonuç olarak ; ?Bakım verenlerin Reaksiyon Ölçeği?, ?Stres SemptomlarıÖlçeği?nin Türk toplumu için yeterli güvenilirlik ve geçerlilik göstergelerine sahip birölçme aracı olduğu saptanmıştır. Kanser hastalarına bakım veren kişilerin yüksekdüzeyde stres yaşadıkları saptanmıştır.Anahtar kelime: bakım veren, stres, kanser stres

The fundamental aim of this descriptive study was to determine the situationscausing stress in care providers of cancer patients and their short and long termaffects.The sampling of study comprised of 110 primary caregivers who provide care totheir relatives who have received cancer diagnosis. The care providers to be enrolledin the study were informed concerning study, their written consents were obtainedand those who accepted the study were included in the study. The survey formrelated to car providers? socio demographic characteristics included total 20questions; age, gender, education level, social security, number of individuals in thefamily, number of children, place of residence, person living with, occupation, presentemployment status, monthly income status, whether there is another person in thefamily who received cancer diagnose, if there is, his/her level of intimacy with thatperson, whether there is another chronic disease, type of treatment received, his/herfeelings related to disease, his/her evaluation of other family members? attitudes andhis/her present feelings.The individual information form developed by the researcher to obtaininformation related to the characteristics of caregivers included total 15 questionsconcerning sociodemographic variables such as age, gender, level of education,marital status, present employment status, number of individuals in the family,number of children, place of residence, social security, income status, his/herrelationship with person who is receiving care. Caregivers have completed theCaregiver Reaction Assessment, the Stress Symptoms Scale and the CaregiverStress Index. Data were collected by the researcher using face-to-face interviews. Atest-retest was conducted four weeks after the initial application. Data were assessedby using SPSS program for Windows. In evaluation of sociodemographic data form,the number and percentage dispersions were calculated for the sociodemographiccharacteristics of care providers.To test the language validity of scales, translation/back translation and pre-testmethods were used. To test the validity of content/scope, method of obtaining anexpertise opinion were referred to.The analysis of basic components of factor structure of the samples (PrincipleComponent Analysis) was studied through Varimax Rotation. For the reliability of thetest re-test carried out to test the invariability of scales against time PearsonMoments Multiplication coefficient was used. During the stage of reliability work ofsurvey, internal consistency Cronbach Alpha resolution, unequal-length Sperman-Brown, Guttman Split-half techniques and item-total score correlation technique wereused.According to the results of the research it was established that individualsproviding care to cancer patients were more frequently women (77,3 %) and the rateof providers who deliver care to their immediate relatives was 72,7 %.?Caregiver Reaction Assessments? is a scale of 24 items, developed by Givenand Given in 1992. Scale?s mean total scores and its standard deviation were foundas 84.81 ± 7.75. To ensure the language equivalency of the scale Turkish translation,back translation and preliminary application were carried out. As a result of test retestapplication conducted to test the invariability of scale against time a longitudinalrelationship was detected (r=0,77). In order to test the internal consistency of scale aCronbach alpha was determined. The Cronbach alpha coefficient obtained for theentire scale was 0,83, whereas 0,79 for ?Plan Dispersion?, 0,83 for ?FinancialProblems?, 0,74 for ?Lack of Family Support?, 0,75 for ?Health Problems?, 0,81 for?influence of providing care on self-care?. As a result of ?Item Analysis? conductedtotal correlation coefficients of the scale items were found between 0,01-0,9 andnone of the items excluded from scale.During the test of scope validity opinions of 6 expertises were obtained. As aresult of ?factor analysis? applied to scale 5 factors were obtained. These 5 factorswere consistent with the factor structure of the original scale, items of the scale wereaggregated under subgroups as in the original scale.Stress Symptoms Scales (SSS) was developed by McCorkle and Young in 1978to determine specific symptoms that affect quality of life of individuals who receivedcancer diagnose. This scale is a 13-item Likert-type of scale (1-5). In the scale totalscores vary between 13 and 65. The level of stress increases as the score increases.Total mean scores and standard deviation of the scale were found as 29,43 ± 6,99.To ensure the language equivalency of scaleTurkish translation, back translation and preliminary application were carriedout. As a result of test retest application conducted to test the invariability of scaleagainst time a longitudinal relationship was detected (r=0,85). In order to test theinternal consistency of scale a Cronbach alpha was determined. The Cronbach alfacoefficient obtained for the entire scale was 0,85.Caregiver Strong Index (CSI) is a scale developed by Pearl et al. in 1990 toidentify and define those difficulties encountered during care delivering process.Identifying the patients? cognitive status and their behaviors causing problems canfacilitates orienting the activities and roles of care providers. The conflicts in family,the conflict between employment role and car providing role, social support to careproviding are very important for a care providing experience. Index comprises of 13questions (0-1). Each ?yes? answer indicates a need for support in that area. 7 or ahigher score shows a high level of stress. Scale?s validity and reliability analyses forthe Turkish community were conducted. The total mean scores and standarddeviation of the Index were found as 9,54 ± 0,74.As a conclusion; it was determined that ?Caregiver Reaction Assessment? and?Stress Symptoms Scale? are measurement instruments that have adequatereliability and validity for the Turkish population. It was also observed that individualswho provide care to cancer patients experience a higher level of stress.Key Words: Care provider, stress, stress of cancer, family.