İlköğretimde görev yapan öğretmenlerin öğretim sürecinde inisiyatif kullanma düzeylerinin belirlenmesi (Elazığ-Muş-Şırnak)

Abstract

Öğretmenlik mesleği, Türkiye'de gün geçtikçe daha da merkezileşmektedir. Program, eğitim materyalleri ve ders kitapları, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öğretmenlere sağlanmakta ve onlar da tüm öğretim sürecinde bunları kullanmaktadırlar. Kuşkusuz, bu durum onlara kolaylık sağlamaktadır. Peki, bu kolaylık öğretmenleri inisiyatif ve karar alma konusunda nasıl etkilemektedir? Acaba, öğretmenler, merkezi kararları uygulayan teknisyenlere mi dönüşmektedir? Denilebilir ki inisiyatif almanın öğretmenlik mesleğinde kritik bir rolü vardır. Bu araştırmanın amacı da öğretmenlerin işlerinde bu kritik rolü gerçekleştirmede inisiyatif alma düzeylerini belirlemektir.Bu düzeyleri belirlemek önemlidir. Çünkü öğretmenlerin kendi kararlarını, sorgulamaları ve inisiyatiflerine dayalı geliştirebilecekleri materyal ve yöntemleri kısıtlamaya dayalı merkezileşme politikalarının, öğretmenleri vasıfsızlaştırma riski mevcuttur. Bu tez, şu varsayımdan hareket etmiştir: iyi öğretmen olmanın yolu kılavuz kitapları, aktivite kâğıtları ve test kitaplarındaki prosedürleri takip etmek değil, aksine öğretim süreci içinde oluşan kritik durumlarda karar ve inisiyatif alabilmekten geçmektedir. Bir başka ifadeyle, öğretmenlerin başkalarının kararlarını uygulayan bir teknisyenden ziyade mesleklerinde uzman olmaları gerektiği düşünülmektedir.Bu çalışmada nicel araştırma metodu kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak David Kauffman tarafından geliştirilen ölçek Türkçeye çevrilerek oluşturulan veri toplama aracı kullanılmıştır. Veri toplama aracı, alandaki uzmanlara dil ve içerik açısından okutulmuş ve gelen öneriler doğrultusunda bir takım eklemeler yapılmıştır. Veri toplama aracı, Elazığ, Muş ve Şırnak'ta 452 ilköğretim öğretmenine uygulanmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistiklerin yanında kay kare, bağımsız gruplar t-testi, tek yönlü varyans analizi (Anova), Kruskal-Wallis ve Mann Whitney U testleri kullanılmıştır.Verilerin analizinden, öğretmenlerin program materyallerini (özellikle öğretmen kılavuz kitabını) çok sık kullanmakta oldukları bulgusuna ulaşılmıştır. Öğretmenler, bu materyallerin yararlılığına ve avantajlarına inanmakla beraber, onları yeterli bulmamakta ve bu nedenle bazen materyallerin içeriğinde ekleme yapmakta ve değiştirebilmektedirler. Araştırmada elde edilen diğer bir bulgu, program materyallerinde neyin nasıl öğretileceğinin detaylandırılmasına ilişkindir. Öğretmenler, materyallerin sınıfta neyin nasıl öğretileceğini detaylı olarak belirlediği kanaatindedirler. Ayrıca öğretmenler, materyallerin avantaj ve yararlılığına inanmakla beraber aynı zamanda bunların kullanımının zorunlu olduğunu da ifade etmektedirler. Çalışmada ulaşılan ilginç bir bulgu, öğretmenlerin, materyaller tarafından sınırlanmaları ve tanınan inisiyatif özgürlüğü hakkındaki düşüncelerindeki çelişkili durumlarıdır. Öğretmenler, materyalleri kullandıklarında yaratıcılık, karar verme ve kendi yolunu kullanma gibi noktalarda kendilerinin sınırlandığını hissetmektedirler; fakat inisiyatif noktasında yapılan yönlendirme ve verilen özgürlüğün olması gerektiği kadar olduğunu düşünmektedirler.Sonuç olarak, öğretmenler, materyallerin bazı yönlerden kendilerini sınırladığını düşünmekle beraber; var olan durumlarından, genelde, memnun görünmektedirler. Buna göre, öğretmenler bu durumu, kendilerinin vasıfsızlaştırılmaları olarak görmemektedirler.Anahtar Kelimeler: Öğretmen inisiyatifleri, Öğretmen kılavuz kitabı, Öğretmen görüşleri.

In Turkey, as time passes, teaching professions become more and more centralized. Curriculum, materials, books are provided for teachers by Education Ministry and teachers use them in all teaching process. Of course, this make easy for teachers. Well, how does this convenience effect initiatives and decisions taking related with their implementation of teachers. Are teachers going to be like technician workers who implement central decisions? It can be said that taking initiative play critique role in teaching professions. And aim of this study is to determine level of taking these initiatives of teachers in their teaching professions.To determine these levels are important because there is risk about deskilling of teachers by the central policy based on restriction of developing materials and strategies shaped by teachers? decisions, questioning and initiatives. Assumption of this thesis acted on that the way being better teacher is not to follow procedures in teacher?s books and activities sheets and test books, on the contrary, most important things in instructions are to take decisions and initiatives in critical points occurred during teaching process. To say in another way, thesis acted on that teachers should be profession rather than technician who implement others? decisions.In this study, qualitative method was used. A survey prepared by David Kauffman was translated in Turkish and used as data collection instrument. The survey was examined by experts in the field in terms of language and content and some additions were made regarding recommendations from these experts. The survey administered at Elazığ, Muş and Şırnak on 452 primary and secondary school teachers. In data analysis process; frequencies, percentages, means, chi-square test, independent samples T-test, one-way Anova, Kruskal-Wallis test, and Mann Whitney U tests were used.In data analyze, it was found that teachers use materials, especially teacher books, in their instruction very often. Also they believe in advantages and efficacy of materials but they do not find them adequate and for this reason they, sometimes, make additions and changes in contents of materials. Another found in analyze was about detailing of how and what would be teaching in curriculum materials. Teachers think that materials define more details of what and how would be teaching in class. Besides, teachers, although, believe in advantages and efficacy of materials, they, at the same time, say that using of these materials are seen compulsive by them. One of other interesting findings in analyze was contradiction of teachers? thoughts about being limited by materials and freedom on initiatives. Teachers feel to be limited, when using these materials, in creativity, in taking own decisions, teaching in own ways etc.., however, their thought about level of directions and freedom about initiatives given them in their job is ?as it should be?.It can be concluded that teachers, so ever, think materials limit them in some aspects, they are, generally, content with their situations. Accordingly, teachers did not see this situation as their deskilling.Key Words: Initiative of teachers, Teacher?s books, Opinions of teachers.