Türkmen Türkçesi ile Divanü Lûgat-it Türk`ün söz varlığı açısından karşılaştırılması

Abstract

Söz varlığı, bir dildeki kavramlar dünyasının, kalıplaşmış sözlerin ve anlatımda kullanılan her türlü gösterenin bütünüdür. Oldukça geniş bir kavram olan söz varlığı, bir dildeki anlamlı tüm sözcükleri ve söz kalıplarını kapsamaktadır. Dilin önemli bir boyutunu karşılayan söz varlığı, insanların her türlü olay, durum, duygu veya düşünceyi karşısındakilere en iyi biçimde aktarma yolunu seçerken etkili olmaktadır.Türkçe, dil bilimcilerin hayranlıkla incelediği ciddi bir türetme gücüne, her türlü somut ya da soyut durum, kavram ve olayı ifade edebilecek zengin bir söz varlığına sahiptir. Türkçenin binlerce yıllık gelişim süreci içinde türetme ve kavramlaştırma gücü ile yarattığı binlerce ögeden meydana gelen söz varlığı, en soyut kavramları bile zihinde canlandırabilecek güçtedir.Karahanlı Dönemi'ne ait üç büyük eserden biri olan Divanü Lûgat-it Türk, Türkçenin bilinen ilk sözlük çalışmasıdır ve kendi dönemi için bütün Türk lehçelerinin söz varlığını belli ölçüde yansıtabilecek nitelikte bir kaynaktır. Bu eserde geçen sözcükler, Türkçenin tarihsel gelişim seyrine uygun olarak ses ve anlam değişmesine uğramış ve bugün Türk dilinin lehçelerinde yerini almıştır.Türkmen Türkçesi, Türk dilinin Oğuz grubu lehçelerinden biridir ve Çağatay Türkçesi'nin etkisi altında geliştiği için hem batı Türkçesinin hem de doğu Türkçesinin özelliklerini bünyesinde barındırmaktadır. Bu anlamda Karahanlı Türkçesinin söz varlığını en iyi biçimde yansıtan Divanü Lûgat-it Türk'le Türkmen Türkçesinin söz varlığını artzamanlı yöntemlerle karşılaştırmanın nitelikli sonuçlar vereceği düşünülmüştür.Türkmen Türkçesinin söz varlığında meydana gelen ses ve anlam değişmelerini, Karahanlı döneminden hareketle belirlemeyi amaçlayan bu çalışma, Türkmen Türkçesinin günümüzdeki söz varlığıyla Divanü Lûgat-it Türk'ün söz varlığının ses ve anlam yönünden karşılaştırmasını konu edinmiştir.Çalışma altı bölümden meydana gelmektedir. İlk üç bölümde söz varlığı, Divanü Lûgat-it Türk ve Türkmen Türkçesi hakkında kuramsal, açıklayıcı bilgiler verilmiştir. Sonraki üç bölümde ise söz varlığı karşılaştırması sonucunda ortaya çıkan ses ve anlam olayları üzerinde incelemeler yapılmış, takip edilebilen ortak sözcüklerin listesi başlıklar altında verilmiştir. Altıncı bölümde, çalışmanın bulguları ve sayısal verileri ?sonuç? başlığı altında paylaşılmış ve kullanılan kaynaklar listelenmiştir.

Vocabulary is a set of all kind of expressions such as world of concepts, language patterns and any others used while interacting in a language. Being a highly broad term, vocabulary includes all of the meaningful words and patterns in a language. Serving for one of the most important dimensions of the language, it becomes effective for people to choose the best way of expressing all kind of events, circumstances, feelings and thoughts while communicating with other people.Turkish Language, which linguists analze with a great admiration possesses a prosperous vocabulary that has a serious derivation power and the strenght of expressing all kind of concrete - abstract concepts and situations. Vocabulary consisting of thousands of units that Turkish Language has created with its derivating and conceptualizing strenght in its thousands of years improvement has a power animate even the most abstract concepts in minds.One of three major Works that belongs to Karahanlı Period, ?Divanü Lûgat-it Türk? is the first glossary work known and a qualified source that has been able to reflect all Turkish dialects vocabulary to a certain extent for its own period. The vocabulary items included in this work take their places in Turkish Language dialects today, by changing in terms sound and meaning in Turkish Language?s usual historic evolution.Turkman Turkish is on of the dialects of Oğuz Group in Turkish Language and it welcomes both western and eastern Turkish?s characteristics as it has developed under the influence of Çağatay Turkish. Therefore, it is thought that reflecting the word existence of Karahanlı Turkish?s word existence can be compared by sequential methods and it is possible to get sufficient data in this way.This study aim of which is to determine vatiations occured in Turkman Turkish?s vocabulary in terms of sound and meaning gets its topic from the comparision between today?s Turkman Turkish?s and Divanü Lûgat-it Türk?s word existence both in sound and meaning.The study consists of six sections. In the first three sections, therotical - descriptive information about Divanü Lûgat-it Türk and Turkman Turkish has been given. When it comes to the next three sections, examinaions on sound and meaning variations resulting from comparisions of vocabulary have been done and a list of common words that can be followed has been given under the titles. In sixth section, findings and numerical data of the study have been given under the title of ?Results? and finally used sources have been listed.