Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerin metinsellik ölçütleri bağlamında çözümlenmesi ve bu şiirlerin metinselliğine ilişkin öğretmen görüşleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı; 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan şiirleri metinsellik ölçütleri bağlamında çözümlemek ve bu şiirlerin metinsellik ölçütlerine uygunluğuna dair öğretmen görüşlerine başvurmaktır.Araştırma iki aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamada öncelikle 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan toplamda 28 şiir, nitel araştırma desenlerinden doküman analizi yöntemiyle metin merkezli ölçütler olan bağdaşıklık ve tutarlılık bağlamında çözümlenmiştir. Böylece şiirlerin metinselliği tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu ilk aşamada ilk olarak dil bilgisel bağdaşıklık ve sözcüksel bağdaşıklık başlıkları altında şiirlerin bağdaşıklıkları incelenmiştir. Dil bilgisel bağdaşıklık başlığı altında gönderim, eksilti, bağlaç, değiştirim, koşutluk, işlevsel cümle görüngesi ve zaman ve görünüş incelemelerine yer verilmiş; sözcüksel bağdaşıklık başlığı altında ise yineleme ve eş dizimlilik görünümleri tespit edilmiştir. İlk aşamada ikinci olarak ise şiirlerde yer alan tutarlılık görünümleri incelenmiştir. Tutarlılık başlığı altında ise özelleştirme, genelleştirme, karşılaştırma, neden-sonuç ilişkisi ve karşıtlık bağlantılarına yer verilmiştir. Böylece şiirlerin metinsellik niteliğine sahip olup olmadığı incelenmiş ve yorumlanmıştır.Araştırmanın ikinci aşamasında ise metin merkezli ve kullanıcı merkezli ölçütlerin tamamı esas alınmış ve bu bağlamda Türkçe ders kitaplarında yer alan şiirlerin metinsellik ölçütlerine uygunluğuna ilişkin öğretmen görüşleri saptanmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede Elazığ ilinde görev yapan 15 Türkçe öğretmeninin görüşüne başvurulmuştur. Öğretmen görüşlerini almak amacıyla nitel desende 8 sorudan ve alternatif sorulardan oluşan yarı yapılandırılmış bir görüşme ölçeği hazırlanmış ve öğretmenlerle bire bir görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen veriler araştırmacı tarafından bilgisayar ortamına aktarılmış ve içerik analizi yapılarak şiirlerin metinsellik ölçütlerine uygunluğuna dair Türkçe öğretmenlerinin görüşleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Hem ders kitaplarındaki şiirlerin hem de öğretmen görüşlerinin analizi sonucunda şiirlerin metinsellik ölçütlerine uygun olduğu tespit edilmiştir. Araştırma dil eğitiminde önemli bir yeri olan Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerin metinselliği hakkında bir çerçeve belirlemesi bakımından önemlidir. Anahtar Sözcükler: Metin dil bilim, metin, metinsellik ölçütleri, ana dili eğitimi, ders kitabı.

The purpose of this study is to analyze the poems in Turkish text books of 5th, 6th, 7th and 8th grades in the context of textuality criteria and to ask teachers' opinions regarding the conformity of these poems with textuality criteria. The research consists of two stages. In the first stage, a total of 28 poems in Turkish text books of 5th, 6th, 7th and 8th grades were first analyzed with document analysis method, which is one of the qualitative research designs, in the context of text-based criteria; coherence and consistency. In this way, the poems' textuality was determined. In this first stage, the coherence of the poems was first investigated under the titles of grammatical and lexical coherence. Grammatical coherence included the examination of reference, ellipsis, conjunction, substitution, parallelism, functional perspective and time and profiling; lexical coherence included recurrence and co-occurrence profiles. Secondly, in the first stage, consistency profiles in the poems were investigated. The title of consistency included the connections of privatization, generalization, comparison, cause-effect relationship and contrast. In this way, whether the poems had the quality of textuality was investigated and interpreted. In the second stage of the research, all the text-based and user-based criteria were taken into consideration and in this context, the aim was to determine the opinions of the teachers regarding the conformity of these poems with textuality criteria. For this reason, the opinions of 15 Turkish-language teachers working in Elazığ were taken. A semi-structured interview schedule consisting of 8 questions and alternative questions in qualitative design was prepared to ask the teachers' opinions and one-to-one interviews were conducted with the teachers. The obtained data were transferred to computer environment by the researcher and the opinions of Turkish-language teachers regarding the conformity of these poems with textuality criteria were asked by conducting a content analysis. Following the analysis of both the poems in the text books and the teachers' opinions, it was determined that the poems were in conformity with textuality criteria. The research is significant in determining a framework for the textuality of the poems in Turkish text books which have an important role in language education.Keywords: Text linguistics, text, textuality criteria, native language education, text book.