Algılanan okul müdürü yönetim tarzları ile öğretmenlerin karara katılma, örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik algıları arasındaki ilişkinin analizi

Abstract

Bu araştırmanın genel amacı algılanan müdür yönetim tarzları ile öğretmenlerin karara katılma, örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik algıları arasındaki ilişkileri tespit etmektir. Bu amacı gerçekleştirmek için ilişkisel tarama modeli kapsamında ilişkisel ve yordayıcı desen araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2017-2018 eğitim-öğretim yılında Mersin il merkezinde bulunan 65 lisede görevli 3194 öğretmen oluşturmaktadır. Basit seçkisiz örnekleme yöntemi ile bu evrende bulunan 56 lisede görev yapan toplam 600 öğretmene gönderilen ölçek formlarının 561 tanesi eksiksiz olarak geri dönmüş ve bu araştırmada kullanılmıştır. Araştırma verileri, SPSS 21 ve LISREL 8.80 paket programları yardımı ile analizlere tabi tutulmuştur. Bu çalışmada öncelikle faktör analizi, frekans, yüzde, korelasyon ve regresyon testlerine başvurulmuştur. Daha sonra araştırmada kullanılan değişkenlere ait ortalamalar tespit edilmiş olup akabinde örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik arasındaki ilişkiler ortaya konulmuştur. Değişkenler arasındaki ilişkiler tespit edildikten sonra yapısal eşitlik modeli kullanılarak önce algılanan müdür yönetim tarzlarının öğretmenlerin karara katılma, örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik algıları üzerindeki etkisi belirlenmiştir. Akabinde öğretmenlerin karara katılmasının örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik üzerindeki etkileri belirlenmiş son olarak da algılanan müdür yönetim tarzlarının öğretmenlerin örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik algıları üzerindeki etkisinde karara katılma değişkeninin aracı etkisi tespit edilmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre;Öğretmenler, görev yaptıkları müdürlerin en fazla işbirlikli yönetim tarzı sergilediklerini bunu sırası ile otoriter, karşı koyucu ve ilgisiz yönetim tarzlarının takip ettiğini ifade etmişlerdir. Öğretmenlerin görev yaptıkları okul müdürlerinin işbirlikli yönetim tarzı sergilediklerine ilişkin algılarının yüksek, otoriter ve karşı koyucu yönetim tarzı sergilediklerine ilişkin algılarının orta, ilgisiz yönetim tarzı sergilediklerine ilişkin algılarının ise düşük düzeyde olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin zümre kararları ile öğrenci işleri ve akademik kararlar boyutunda orta düzeyde, okul yönetimi boyutunda ise düşük düzeyde kararlara katıldıkları tespit edilmiştir. Öğretmenlerin örgütsel adalet ve iş doyumuna yönelik algılarının yüksek düzeyde olduğu görülmüştür. Ayrıca öğretmenlerin kişisel başarı boyutuna yönelik algılarının yüksek düzeyde, duygusal tükenme ve duyarsızlaşma boyutuna yönelik algılarının ise düşük düzeyde olduğu görülmüştür.Örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik değişkenleri arasındaki ilişkilere bakıldığında; örgütsel adalet ile iş doyumu arasında pozitif, orta düzeyde ve anlamlı ilişki bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Örgütsel adalet ile duygusal tükenme boyutu arasında negatif ve düşük düzeyde anlamlı bir ilişki bulunurken; örgütsel adalet ile duyarsızlaşma boyutu ve kişisel başarı boyutu arasında anlamlı olmayan ilişkiler bulunmuştur. Ayrıca iş doyumu ile duygusal tükenme ve duyarsızlaşma boyutu ortalaması arasında negatif ve düşük düzeyde anlamlı ilişki bulunduğu; kişisel başarı boyutu ile arasında ise pozitif ve düşük düzeyde ilişki bulunduğu tespit edilmiştir. Algılanan müdür yönetim tarzının karara katılma, örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik üzerindeki etkilerine ait sonuçlara bakıldığında; İşbirlikli yönetim tarzının zümre kararları boyutu, okul yönetimi boyutu, öğrenci işleri ve akademik kararlar boyutu, örgütsel adalet ve iş doyumu algısı üzerinde pozitif; duygusal tükenme boyutu üzerinde negatif ve anlamlı şekilde etkili olduğu; kişisel başarı ve duyarsızlaşma boyutları üzerindeki etkisinin ise anlamlı olmadığı görülmüştür. Otoriter yönetim tarzının zümre kararları boyutu, okul yönetimi boyutu ve öğrenci işleri ve akademik kararlar boyutu ile örgütsel adalet üzerinde negatif, duygusal tükenme ve duyarsızlaşma boyutları üzerinde pozitif ve anlamlı şekilde etkili olduğu; iş doyumu ve kişisel başarı boyutu üzerindeki etkisinin ise anlamlı olmadığı görülmüştür. İlgisiz yönetim tarzının zümre kararları boyutu, öğrenci işleri ve akademik kararlar boyutu, kişisel başarı boyutu, iş doyumu ve örgütsel adalet üzerinde negatif, duygusal tükenme boyutu, duyarsızlaşma boyutu ve okul yönetimi boyutu üzerinde ise pozitif ve anlamlı şekilde etkili olduğu söylenebilir. Karşı koyucu yönetim tarzının zümre kararları boyutu üzerindeki etkisinin anlamlı olmadığı; okul yönetimi boyutu, duygusal tükenme boyutu ve duyarsızlaşma boyutu üzerindeki etkisinin pozitif; öğrenci işleri ve akademik kararlar boyutu, örgütsel adalet, iş doyumu ve kişisel başarı boyutu üzerindeki etkisinin ise negatif ve anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Karara katılma değişkeninin örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik üzerindeki etkilerine ait sonuçlara bakıldığında; Zümre kararları, okul yönetimi ile öğrenci işleri ve akademik kararlar boyutlarının örgütsel adalet üzerindeki etkisinin pozitif ve anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Zümre kararları ile öğrenci işleri ve akademik kararlar boyutunun iş doyumu üzerindeki etkisinin pozitif; okul yönetimi boyutunun iş doyumu üzerindeki etkisinin negatif ve anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Zümre kararları ile öğrenci işleri ve akademik kararlar boyutunun duygusal tükenme boyutu üzerindeki etkisinin negatif, okul yönetimi boyutunun duygusal tükenme boyutu üzerindeki etkisinin pozitif olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Zümre kararları boyutunun kişisel başarı boyutu üzerindeki etkisinin anlamlı olmadığı, okul yönetimi boyutunun kişisel başarı boyutu üzerindeki etkisinin negatif, öğrenci işleri ve akademik kararlar boyutunun kişisel başarı boyutu üzerindeki etkisinin ise pozitif ve anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Zümre kararları boyutunun duyarsızlaşma boyutu üzerindeki etkisinin negatif, okul yönetimi boyutunun duyarsızlaşma boyutu üzerindeki etkisinin pozitif olduğu, öğrenci işleri ve akademik kararlar boyutunun duyarsızlaşma boyutu üzerindeki etkisinin ise anlamlı olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.Algılanan müdür yönetim tarzının örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik üzerindeki etkisinde karara katılma değişkeninin aracı etkisine ait sonuçlara bakıldığında; İşbirlikli yönetim tarzının örgütsel adalet, iş doyumu ve duygusal tükenme boyutu üzerindeki etkisinde karara katılma ölçeğinin üç boyutunun birlikte aracı etkisinin olduğu; kişisel başarı ve duyarsızlaşma boyutları üzerinde ise aracı değişken etkisinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Otoriter yönetim tarzının örgütsel adalet, iş doyumu ve duygusal tükenme boyutu üzerindeki etkisinde karara katılma ölçeğinin üç boyutunun birlikte aracı etkisinin olduğu; kişisel başarı ve duyarsızlaşma boyutları üzerinde ise aracı değişken etkisinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. İlgisiz yönetim tarzının örgütsel adalet, iş doyumu, duygusal tükenme, kişisel başarı ve duyarsızlaşma boyutları üzerindeki etkisinde karara katılma ölçeğinin üç boyutunun birlikte aracı değişken etkisinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.Karşı koyucu yönetim tarzının örgütsel adalet, iş doyumu, duygusal tükenme, kişisel başarı ve duyarsızlaşma boyutları üzerindeki etkisinde karara katılma ölçeğinin üç boyutunun birlikte aracı değişken etkisinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.Araştırmanın son bölümünde elde edilen sonuçlar alanyazında yapılmış benzer çalışmalar ile karşılaştırılarak tartışılmıştır. Yapılan tartışmadan sonra uygulayıcılara ve araştırmacılara yönelik alanyazına katkı sağlayacağı düşünülen bazı öneriler getirilmiştir.

The general aim of this study is to determine the relationship between perceived school principal management styles and teachers' decision-making, organizational justice, job satisfaction and burnout perceptions. In order to accomplish this aim, correlational and prediction designs research methods were used within the scope of correlational survey model. The population of the study consisted of 3194 teachers working in 65 high schools in the city center of Mersin in the 2017-2018 academic year. With a simple random sampling method, 600 of the questionnaire forms sent to 600 teachers from this population have been 561 forms fully returned and used in this study. The data were analyzed with the help of SPSS 21 and LISREL 8.80 programs. In this study, factor analysis, frequency, percentage, correlation and regression tests were applied. Then, the means of the variables used in the study, and the relations between organizational justice, job satisfaction and burnout were determined. After the relationships between the variables were determined, the effects of the perceived principal management styles on the decision-making, organizational justice, job satisfaction and burnout perceptions were determined. Subsequently, the effects of the participation in decision-making of the teachers on organizational justice, job satisfaction and burnout were determined and finally, the effect of teachers' decision-making on the effect of perceived school principal management styles on the organizational justice, job satisfaction and burnout on the perception of burnout was determined. According to the results of the study;Teachers stated that the principals that they work with exhibit the most cooperative management style, followed by authoritarian, resistant and indifferent management styles. It was observed that the perceptions of the teachers about school principals exhibit cooperative management style was high, authoritarian and resistant management style were middle and indifferent management style was low.It was determined that teachers participate in clan decisions and student affairs and academic decisions were moderate level in the school management dimension was low level. Teachers' perceptions of organizational justice and job satisfaction were high. In addition, the perceptions of teachers about personal achievement dimension were found to be high and their perception about emotional exhaustion and depersonalization dimension was low.Relationships between organizational justice, job satisfaction and burnout variables showed that there was a positive, moderate and significant relationship between organizational justice and job satisfaction. While there was a negative and low significant relationship between organizational justice and emotional exhaustion dimension; the relationship between organizational justice, depersonalization dimension and personal achievement was not significant. In addition, the mean job satisfaction, emotional exhaustion and depersonalization dimension were found to be negative and low level; it was found that there was a positive and low level of relationship between the dimension of personal achievement.When the results of the effects of the perceived principal management style on the decision-making, organizational justice, job satisfaction and burnout were examined;It was found that the effect of cooperative management style on clan decisions, school management, student affairs and academic decisions, organizational justice and job satisfaction was positive and significant, the effect on personal achievement and depersonalization dimensions was not significant.It was found that the effect of authoritarian management style on clan decisions, school management, student affairs and academic decisions and organizational justice was negative and significant, the effect on emotional exhaustion and depersonalization was positive and significant; the effect on job satisfaction and personal achievement dimension was not significant.It was found that the effect of indifferent management style on clan decisions, student affairs and academic decisions, personal achievement, organizational justice and job satisfaction was negative and significant, the effect on emotional exhaustion, depersonalization and school management was positive and significant.It was found that the effect of resistant management style on the clan decisions was not significant; the effect on school management, emotional exhaustion and depersonalization was positive and significant, the effect on student affairs and academic decisions, organizational justice, job satisfaction and personal achievement was negative and significant.When the results of participation in decision-making on organizational justice, job satisfaction and burnout was examined;It was concluded that the effect of clan decisions, school management, student affairs and academic decisions on organizational justice was positive and significant.The effect of clan decision and student affairs and academic decisions on job satisfaction was positive; the effect of school management dimension on job satisfaction was found to be negative and significant.It was concluded that the effect of clan decision number of student affairs and academic decisions on the emotional exhaustion dimension was negative, and the effect of school management dimension on the emotional exhaustion dimension was positive.It was concluded that the effect of clan decisions on the personal achievement was not significant, the effect of school management dimenson on the personal achievement dimension was negative, and the effect of student affairs and academic decisions on the personal achievement dimension was positive and significant.It was concluded that the effect of clan decisions on the depersonalization was negative, the effect of the school management dimension on the depersonalization was positive, and the effect of the size of student affairs and academic decisions on the depersonalization was not significant.When the results of the mediation effect of the participation in decision-making on effect of perceived principal management style on organizational justice, job satisfaction and burnout was examined;It was concluded that the participation in decision-making was an mediator on effect of perceived principal cooperative management style on organizational justice, job satisfaction and emotional exhaustion, and there was no mediator effect on personal achievement and depersonalization.It was concluded that the participation in decision-making was an mediator on effect of perceived principal authoritarian management style on organizational justice, job satisfaction and emotional exhaustion, and there was no mediator effect on personal achievement and depersonalization.It was concluded that the participation in decision-making was no mediator on effect of perceived principal indifferent management style on organizational justice, job satisfaction and emotional exhaustion, personal achievement and depersonalization.It was concluded that the participation in decision-making was no mediator on effect of perceived principal resistant management style on organizational justice, job satisfaction and emotional exhaustion, personal achievement and depersonalization.In the last part of tha study; the results obtained in the study were compared with the similar studies in the literature. After the discussion, some suggestions have been made which will contribute to the literature about practitioners and researchers.