Türkiye` de Eğitim Yönetimi Anabilim Dalında Tamamlanan Doktora Tezlerindeki Bilgi Üretiminin, Tezlerin İncelenmesi ve Katılımcı Görüşleri Üzerinden Değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, eğitim yönetimi doktora tezlerinde üretilen bilgiyi, bilginin belirli kategorilere göre dağılımı, işlevleri ve işlevselliği ile ilgili değerlendirerek, eğitim yönetimi alanında üretilen bilginin niteliğinin durumunu ortaya koyarak çıkan bulgular ışığında araştırmacı ve uygulayıcılara öneriler sunmak ve tezlerde bilgi üretimini artırmak amaçlı değerlendirme ve ölçüt listesi geliştirmektir. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden doküman analizi ve durum çalışması desenleri ardışık olacak şekilde birlikte kullanılmıştır. Bu amaçla tezlerin incelenmesinde doküman incelemesi yapılmış, ortaya çıkan bulgular dikkate alınarak, sonuçların derinliğine araştırılmasında ise görüşme tekniği uygulanmıştır. Araştırmanın çalışma materyali, son üç yıl (2017-2020) içinde eğitim yönetimi alanında tamamlanan 102 adet doktora tezidir. Araştırmanın çalışma grubunu ise doküman inceleme ile elde edilen bulgulara ilişkin görüşlerini almak üzere öğretim üyeleri (n=10) ve tezlerin yazarları (n=23) oluşturmaktadır.Araştırmada eğitim yönetimi alanında tamamlanan tezlerin büyük kısmının yönetim alanında, yönetimsel/yönetici/lider ve örgütsel konularında, en çok nicel desenlerden ilişkisel tarama modeli kullanılarak ölçeklerle veri toplandığı, nicel desenlerde deneysel araştırma, nitel desenlerde ise kültürel modelin ve gözlem veri toplama tekniğinin hiç kullanılmadığı belirlenmiştir. Örneklem olarak en fazla kurum bakımından temel eğitimin (ilk-ortaokul), katılımcı bakımından öğretmen ve öğretmen adaylarının alındığı; değişken olarak ise en fazla cinsiyet, eğitim durumu gibi sınıflayıcı değişkenlerin kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca tezlerde üretilen bilginin daha çok durum saptamaya yönelik olduğu, yordama yapma ve kontrol etme işlevlerinin görece çok az olduğu, en fazla ölçek geliştirmeye katkı sağladığı, model geliştirmeye, ölçek uyarlamaya ve uygulamaya katkı sunan tezlerin çok az olduğu belirlenirken tezlerin kavram ve kuram geliştirmeye yönelik katkı sunmadığı sonucu elde edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre tezlerde üretilen bilginin yararlanıcıları en fazla yönetici ve politika yapıcılardır. Üretilen bilginin araştırmacılara katkısının en fazla yeni bir araştırma konusu ve farklı bağımsız değişkenleri belirlemeye ilişkin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada tezlerin incelenmesi sonucu elde edilen bulguların nedenlerine ilişkin öğretim üyeleri ve tez yazarlarının görüşleri de alınmıştır. Araştırma sonuçlarına göre tezlerin büyük kısmının yönetim alanında yapılmasının nedenlerinin başında araştırma sürecinin kolay yönetilmesi için örneklem ulaşılabilirliği ve veri toplama kolaylığı, yönetimin, ekonomi ve planlamaya görece alanyazın ve uygulamadaki genişliği, danışmanların alanları ve çalışma konuları ile araştırmacı yeterliği bulunmaktadır. Araştırma deseni olarak en çok nicel desenlerin ve ilişkisel tarama modelinin kullanılmasının nedenlerinde ise nicel araştırmaların daha geçerli ve daha kolay olduğu düşüncesi, nitel araştırmanın nicele göre yeni ve az bilinir olması ile danışman yönlendirmesinin etkili olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Örneklem olarak en fazla temel eğitimin (ilk-ortaokul) ve öğretmenlerin alınarak, meslek liseleri, bakanlık il ve ilçe teşkilatının ihmal edilmesinin nedenlerinin başında yine örneklem ulaşılabilirliği ve veri toplama kolaylığı olduğu belirlenmiştir. Araştırmada doktora düzeyindeki bir tezin bilimin işlevleri olan durum saptama, nedenleri belirleme gibi basamaklardan geçtikten sonra en azından yordama ve kontrol etme düzeyine de ulaşması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Tezlerde üretilen bilginin daha çok durum saptamaya yönelik olması, yordama yapma ve kontrol etmeye uygunluğunun görece çok az olmasının nedenlerinin ise araştırmacı yeterliğinin düşük olması ile araştırmacılardaki kolay, tekrarlanabilir ve geçerli araştırma türlerini yapma kaygısı, bilim felsefesi eğitimine gereken önemin verilmemesi ve tez jüri komitesinin işlevselliği sorunu olduğu belirlenmiştir. Araştırmada kavram, kuram, model geliştirme ve uygulamaya katkının az olmasının nedenlerine ilişkin katılımcı görüşleri doğrultusunda bu durumun nedenlerinin başında yine araştırmacı yeterliğinin düşüklüğü yanında kavram, kuram ve model geliştirmek ve uygulamalı (deneysel, eylem araştırması) tezler yapabilmek için daha fazla zamana ihtiyaç olması, danışman ders/iş yükünün fazla olması, Türkiye' ye özgü bir eğitim yönetimi bilim temelinin yokluğu ve karar alıcıların bilimsel çalışmaları dikkate almamaları da yer almaktadır. Araştırma sonucunda doktora tezlerinin işlevlerinin yeni ve özgün bir eser ortaya koyarak bilgi üretimine katkı sağlamak, sorunlara çözüm ve öneri geliştirerek uygulamaya katkı sağlamak, nitelikli bilim insanı ve akademisyen yetiştirmek olduğu fakat bu işlevleri yeterli düzeyde yerine getiremediği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, eğitim yönetimi alanında üretilen bilginin karar alıcılar ve uygulayıcılar tarafından yeterince dikkate alınmadığı, bu durumun nedenlerinin başında ise karar alıcıların ve uygulayıcıların yapılan araştırmalardan yararlanmalarını sağlayacak bilimsel bir tutum ile bu tutumun oluşmasına imkân verecek bir sistem yapısının bulunmayışı olduğu belirlenmiştir. Araştırmada doktora tezlerinin yarısından fazlasının yayına dönüşerek makale ve kitap olarak yayımlandığı yarısına yakın bir kısmının ya yayına dönüşmediği ya da yayına dönüşmüş halinin internet ortamında (makale, kitap) ulaşılabilir olmadığı sonucu da elde edilmiştir. Araştırmada doktora tezlerinin araştırmacının bilimsel düşünme becerisini, etiğini, yeterliğini geliştirme ve ortaya koyma, sonraki çalışmalara temel ve rehber olma ile akademik kariyere geçme ve katkı sağlama gibi olumlu etkilere sahip olduğunu gösteren sonuçlar elde edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre katılımcıların tezlerinde yapmak istedikleri değişiklikler ise daha çok katılımcıya ulaşmak, farklı araştırma desenleri ile değişkenleri de kullanmak, örneklemi çeşitlendirmek ve teze daha fazla yoğunlaşmaktır.

The purpose of this research is to evaluate the knowledge produced in educational administration Ph.D. dissertations regarding the distribution of information according to certain categories, functions, and functionality, to provide suggestions to researchers and practitioners in the light of the findings that reveal the quality of the konowledge produced in the field of education administration and to develop a list of criteria to increase the production of knowledge in dissertations. Qualitative research case study design was used in the research. For this purpose, document analysis was made in the examination of the dissertations, and the interview technique was used to investigate the results in-depth, considering the findings. The study material of the research is 102 doctoral dissertations completed in the field of educational management in the last three years (2017-2020). The study group of the research consists of faculty members (n = 10) and authors of dissertations (n = 23) to get their opinions on the findings obtained through document analysis.In the research, most of the theses completed in the field of educational administration in the field of management, managerial/manager/leader and organizational issues, most of the quantitative patterns were made using relational survey model and scale data collection technique, experimental research in quantitative designs, cultural model and observation data collection technique were not used in qualitative designs. As a sample, it was found that primary education (primary-secondary school) in terms of institutions and teachers and teacher candidates were taken in terms of participants; As a variable, it was concluded that classifying variables such as gender and education level were mostly used. Besides, it is determined that the knowledge produced in the theses is mostly aimed at determining the situation, the functions of predicting and controlling are relatively less, contributing the most to scale development, and there are very few theses that contribute to model development, scale adaptation and practice, while the contribution of theses to the concept and theory development It has been obtained the result that it does not present. According to the results of the research, the contribution of the konowledge produced in theses are mostly administrators and policymakers. It was concluded that the contribution of the produced information to researchers was mostly related to a new research topic and determining different independent variables.Participants' opinions were also taken regarding the reasons for the findings obtained as a result of the examination of the theses in the study. The main reasons why most of the theses are made in the field of administration are sample accessibility and data collection convenience for easy management of the research process, the breadth of literature and practice relative to management, economics and planning, the fields and study subjects of the consultants, and the researcher competence. The reasons for using quantitative designs and, in particular, relational survey as a research design are the belief that quantitative research is more valid and easier, whrere as qualitative research is new and less known than quantitative, and advisory guidance is effective. It is seen that the main reasons for neglecting the vocational high schools, the provincial and district organizations of the ministry, by taking primary education (primary-secondary school) and teachers as the sample, are again sample availability and ease of data collection. In the study, it was concluded that a doctoral thesis should at least reach the level of prediction and control after passing through the steps of determining the situation, which are the functions of science and determining the reasons. The reasons for the fact that the knowledge produced in theses is more oriented to determine the situation, its suitability to make predictions and control is relatively low, and the researcher competence is low, the researchers' anxiety to do easy, reproducible, and valid research types, the lack of importance to the philosophy of science education and the functionality of the thesis advisory committee was determined to be.In line with the participants' views on the reasons for the lack of contribution to the concept, theory, model development, and practice in the examined Ph.D dissertations, the main reasons for this situation are the low research competence, as well as the need for more time to develop concepts, theories, and models and to make applied (experimental, action research) theses, course/workload is more of Turkey's specific training to take account of the absence of basic management science and scientific studies of the buyers decided that they are in place.As a result of the research, it was concluded that the functions of doctoral dissertations were to contribute to the production of knowledge by creating new and original work, to contribute to the application by developing solutions and suggestions to problems, and to train qualified scientists and academicians, but they could not fulfill these functions adequately.According to the results of the research, it was determined that the knowledge produced in the field of education administration was not taken into account by decision-makers and practitioners, and the main reason for this situation was the lack of a scientific attitude that would enable decision-makers and practitioners to benefit from the research and the lack of a system structure that would allow this attitude to be formed. In the study, it was found that more than half of the doctoral dissertations were published as articles and books, and nearly half of them either did not turn into publications or the versions that were transformed into publications were not available on the internet (article, book).In the study, results showed that doctoral dissertations have positive effects such as developing and demonstrating the researcher's scientific thinking skill, ethics, competence, being a basis and guide for further studies, and making and contributing to an academic career. According to the results of the research, the changes that the participants want to make in their theses are to reach more participants, to use research designs and variables, to diversify the sample, and to concentrate more on the thesis.