Kant`ta saf aklın diyalektiği ve transcendantal ideler

Abstract

a- ÖZET Karıt `m Salt Aklın Kritiği, aklın kendinde taşıdığı tüm imkan ve yetileri serinlemeyi hedefler» Aklın deney alanına i- lişkin kullanımı ile salt kendinde ürettiği kavramların soruş turulmasına ilişkin kullanımı farklı temellere dayandırılır. Aklın, deney alanına ilişkin kullanıra anlama yetisinde, onun kavramları -kategoriler- ve imkanlarında temellendirilir. De ney dışında akıl `bütün kavram ve yetilerini kendinde aramalı dır. Aklın kendi kendisiyle uğraşmasını Kant metafizik bilimi adı altında toplamayı amaçlar» Böylece aklın kendinde taşıdı ğı imkanlara ilişkin her soru, metafiziğin `bir `bilim olarak imkanına ilişkin sorularla aynı şejrdir,, Deneyin mutlak bütünü aklın tüm belirlenimini' içerir. Akıl belirlenimini açık kılmak için, anlama yetisinin yönel diği sınırlı deneyim alanının ötesinde, tüm mümkün deneyimin imkanına ilişkin kavramlar üretmek zorundadır. Bu kavramlar aklın ideleridir,, Metafiziğin imkanının soruşturulması, anlama yetisi kavramları ile aklın ideleri arasındaki, kaynak olarak, tür olarak ve kullanılış bakımından farkların ortaya çıkarılması uğraşıyla başlar» Anlama yetisi kavramları ile aklın ideleri nin ayırdedilme sinde kullanılan mihenk taşı deneye ilişkinlik tir. Akıl, anlama yetisinin sınırlarını belirlemek için bir kavramsal soruşturmaya girişir* Yoksa aklın amacı yalnızca-92- kendi nesnelerini yaratmak değildir. Aklın üç temel idesi var dır Ruh, Eosmos ve Tanrı ide leri. Ruh idesine ilişkin soruşturmada en önemli kavram *Ben'- dir. 'Ben1, bir duyu nesnesi olarak anlama yetisinin bilebile ce£i `bir kavramken, ona farklı jmklenler yüklenerek bir töz boyutuna yükseltilir. Oysa 'Ben' veya 'kendi' bir toz dahi olsa, herhangi bir gerü'lerae ve kanıtlama imkanı olmadığından boş oir kavram olarak kalacaktır, neliği bilinemezce ektir. Evren idesi, aklın, çözümlenmez olan ve hiç çözümlene meyecek olan ikilemlere düzmesinin alanını gösterir. Bu alan Zosaoloji'dir. ICosmolo jik tasarımların yol açtığı dört temel antino^i, karşıtlıkların, akim kellisine davranarak dahi çöze- rneyece*i şeklindeki varlısının göstergesidir. Teolojik ide olan Tanrı idesi, duyular dünyasının ilke ler inin, -össllikle çelişmezlik ilkesinin- aklın du3Ti-dünya- sını aşma talebi karşısında, duyu-dıgı varlıklara uygulanimx sonucunda ortaya çıkar. Aklın idelerine ilişkin çelişmenin çözünü, duyular dün yasının nesnelerinin kendi baş m a şeyler, do`:a yasalarının da kendi bacına şeylerin yasaları sayılmamasından geçer.