Ege bölgesinde 1972-1984 yılları arasında endüstriyel gelişmenin toplumsal yapıda meydana getirdiği değişmeler

Abstract

-157- ARAŞTIRMANIN CZFTÎ Kalkınma ve gelişmenin, sanayileşme kavramından ayrı olarak düşünülmedir. günümüzde, sosyologların konuya ilişkin analiz ve çözüm önerileri iki ana başla altında toplanabilir; idealist görüşün gelişme sosyolojisindeki düşünceleri olan modernleşmeciler, kapitalizm-kaIkınma ve sanayileşme kavramlarını eşanlamlı olarak kullanmakta ve gelişmeyi 'modern' olma aşamasında sonlanan düz evrimci bir çizgi biçiminde yorumlamaktadırlar- Radikal görüş ise, 1960' lara kadar etkililiğini sürdüren modernleşmeci yaklaşımcılara karşı çıkışını 'azgelişmiş ülkelerde sanayileşme ve kalkınma' ilişkin yaptığı analitik ve görgül çalışmalarla sürdürmektedir.Radikal görüş modernleşmecilere eleştirilerini özellikle Baran,Sweezy ve Dobb'ın incelemeleri ile yoğunlaştırmıştır.Baran,Sweezy ve Dobb'ın incelemeleri ile yola çıkan radikal gelişme sosyologlarının en önemlileri;A.G.Frank,I.V/allersteirî ve S.Amin'dir. Ne ki radikal görüşün,1960'lardan sonra büyük dönüşümler geçirmekte olan AGÜ lerin sanayileş¬ melerine ilişkin çalışma ve yorumları,1970'lerde yine klasik radikalizmden temel aldıklarını savunan bir dizi sosyolog tarafından eleştirilmiştir. Gelişme sosyolojisi alanında radikal paradigma dahilinde günümüzde devam eden tartışmanın özü; kapitalist yoldan sanayileşmeye çalışan AGÜ lerde kapitalizmin 1 varlığı,nitelimi ve sanayileşmenin yapısalçr -158- r orunlarına ilişkindir. Tartışmalar üç soruya yanıt arama kaygısından d olmaktadır: a-AGÜ lerin tarihsel gelişmesi, burunun kapitalist ülkelerinin geçtikleri yoldan mı geçecektir? b-AGÜ lerde kapitalist yoldan gelişme ve sanayileşme olanaklı mıdır? c-Bu ülkelerin gelişmesinde içsel etkenler mi, yoksa dünya sisteminden kaynaklanan dışsal etkenler mi belirleyicidir? ilk soruya tüm radikal sosyologların verdimi ortak yanıt 'Hayır' dır. Dünya kapitalist sisteminin geliştirdiği uluslararası işbölümü çerçevesinde, artık hiçbir ülkenin tek başına ve bağımsız olarak ne yorumlanması ne de ekonomisini düzenlemesi olanaklıdır. Buna bağlı olarak da geçmişte kapitalist aşamayı gerçekle §t irebilmiş ülkelerin içinde bulunduğu dönemle şu anki ülkelerarası ilişki ve bağlantılar f arklı olduğundan,AGÜ lerin kapitalistleşmesi bugünün kapitalist ülkelerinden farklı yoldan geçerek gerçekleşecektir. Ancak AGÜ lere ilişkin analiz ve çözüm önerileri farkları daha sonra, özellikle de sonucu soruya yanıt aranırken tartışmaların belirginleşmesine den olmuştur. Bmmanueı, Frank ve Amin 'in oluşturdukları bakımlılık okulu, dışsal etkenlerin önemini çok - fazla vurgulayarak, azgelişmenin kısırdöngülülüğü-159- n oktanında saplanmışlardır. Laclau,ıwouzeli s, Taylor ve r-ernstein ise kapitalist yoldan sanayileşme ve kalkınmaya ilişkin atılımlarda ülkenin içsel dinamiklerinin fazlaca gözardı edildiğini vurgulayarak, bu yönde kendi kuramlarını destekleyici çalışmalar yapmışlardı r. Ne ki, 198U'lerde bile konu tam anlamı ile açıklığa kavuşmamıştır ve A.G.Frank' m görüşleri özellikle azgelişmişliğin çemberinin.kırılmasına ilişkin umutsuz tavırları ve dışsal öğelerin baskılılığını vurgulaması günümüzde de radikal gelişme sosyolojisi alanında geçerliliğini korumaktadır. Konuyu açıklığa kavuşturmak için yapılan hemen tüm çalışmaların ortak piri ş sorusu; azgelişmiş bir ülkede sanayi burjuvazisinin varlımı ve niteliği nedir? sorusudur. Bu çalışmada da, azgelişmiş bir ülke -Türkiyenin sanayileşmekte olan bir bölgesinde, Özellikle ikinci departman sanayinin niceliği ve niteliği sorgulanmaktadır. Bu amaçla 1972-19B4 dönemi Frank 'in 'dünya krizi* tezlerinden hareketle üç bölüme ayrılmıştır: 1972 1975 : Dünya gelişmiş ülkelerinin bunalımda olduğu ve AGÜ lerin take offlarını yapabilecekleri bir dönem olarak ele alınmıştır. 1976-1979 : Gelişmiş ülkelerin toparlandıkları ve zincirin halkalarının kapandığı bir dönemdir. AGÜ lerin bu dönemde sanayileşme açısından bir durgunluk içinde olmaları beklenilir.-160- 198U-1984 :Gelişmiş ülkelerin bunalım dönemidir ve aGÜ'lerin take-off 'larını yapabilmeleri için uygun bir dönemdir. Yukarıdaki dönemler itibarı ile yapılan incelemelerde,Ege bölgesi sanayileşmesinin 1972-1975 ve 1980-1984 dönemlerinde, 197b-1979 dönemine oranla belirgin bir gelişme gösterdikleri saptanmıştır. Dolayısı ile içsel dinamiklerin dışsal dinamikler Karşısında önemsiz kaldığına ilişkin A.G.Frank'ın tezinin, Ege bölgesi sanayileşmesi için yanlışlandığı söylemek olanaklıdır.