Annelerde sosyal destek, çocuk yetiştirme stresi ve çocukla ilgili sorunlarla başaçıkma biçimlerinin incelenmesi

Abstract

vx ÖZET. Son yıllarda batıda yapılmış olan bir çok araştırma bulguları, annenin sosyal destek düzeyinin, stres düzeyi ve çocukla ilişkileri Üzerinde olumlu etkileri olduğunu ortaya koymaktadır. Yine son yıllarda sık rastlanan bir olay olan ço cuk istismarının önlenmesi konusunda sosyal desteğin önemi belirtilirken, tüm bu araştırmaları kavramsal ve metodolo -. jik açıdan eleştirip, sosyal desteğin olumlu etkilerine şüp heyle bakan bulgular da mevcuttur. Bu araştırma, annenin sosyal desteği, çocuk yetiştirme stresi ve. çocukla ilgili sorunlarla başaçıkma biçimlerinin birbirleriyle ilişkileri nin hem ele alman tüm deneklerde hem de iki farklı sosyo ekonomik düzeyde incelenmesini amaçlamaktadır. Araştırmanın denekleri, alt sosy o- ekonomik düzeyden 44, orta sosy o- ekonomik düzeyden ise 40 olmak üzere okul- ön cesi çağda çocuğu olan annelerden oluşmuştur. Her anne, Bi - reysel Bilgi Formu, Annenin Sosyal Destek Ölçeği, Çatışmay - la Başetme Taktikleri- Ölçeği ve Çocuk Yetiştirme Stresi Öl - çeğini cevaplamıştır. Araştırma bulguları, tüm grup için, annenin sosyal destek düzeyi ile -çocuk yetiştirme stresi düzeyi arasında olumlu, yine destek düzeyi ile çocukla ilgili sorunlarla başaçıkma biçimlerinden usavurma ile olumlu, şiddet ile * olumsuz, çocuk yetiştirme stresi düzeyi ile usavurma ara sında olumlu, sözel saldırganlık ve şiddet arasında isevıı olumsuz ilişkiye işaret etmektedir. Sosyal desteğin (yüksek- düşük) 1. bağımsız, değişken, çocuk yetiştirme stresinin (yüksek- düşük) 2. bağımsız değişken ve çocukla ilgili so - runlarla başaçıkma biçimlerinin ise bağımlı değişken olarak ele alındığı durum için yapılan iki yönlü varyans analizi sonucu, bağımsız, değişkenler arasında enteraks iyon buluna mamıştır. Dolayısıyla, annenin destek düzeyi ile stres düze yi arasında, çocukla ilgili sorunlarla başaçıkma biçimlerine enteraktif değil, doğrudan etkiler söz konusudalduğu. bulun muştur. Sosy o- ekonomik düzeyler ele alındığında, alt sosyo ekonomik düzey annelerinin de destek düzeyleri ile stres düzeyleri arasında olumlu, stres düzeyleri ile sözel sal *- dırganlık ve şiddet düzeyleri arasında oluırisuz ilişki bu - lunmuştur. Orta sosy o- ekonomik düzey annelerinde ise sade ce çocuk yetiştirme stresi düzeyleri ile çocuklarıyla ilgi li sorunları usa vurma ile çözme arasında olumlu ilişki bu lunmuştur. Araştırmada ayrıca iki farklı sosy o- ekonomik dü zey anneleri, hem sosyal destek düzeyleri ve nemde çocuk yetiştirme stresi düzeyleri açısından farklı bulunmuşlar dır. Alt sosy o- ekonomik düzey' annelerinin hem destek, hem- de stres düzeyleri orta sosya- ekonomik düzey annelerine kı yasla daha düşük bulunmuştur. Uç puan grupları ele alındı - ğmda destek düzeyi düşük olan annelerin, destek düzeylerivııı ile çocuk yetiştirme stresi düzeyleri olumlu ilişkili, yük sek stres düzeyi olan annelerin de stres düzeyleri ile şid det kullanmaları olumlu ilişkili bulunmuştur. Tüm bulgular bir arada ele alındığında, destek düze yi ile stres düzeyinin olumlu ilişki göstermesi, sosyal des- teğin sadece `alman` değil, aynı zamanda `verilen`, karşı - lıklı ilişkiler bütünü olması ve bu ilişki sisteminde maddi yardınij bakım ve sağlık gibi verilmesi gereken destek durum larının kişide stres oluşturabileceği şeklinde yorumlanmış tır. Ayrıca destek veren kişilerin, alan kişiye karışıp ona hükmetmeleri ve farklı türde desteklerin mevcut olup, kişi lerin her zaman umdukları destek türlerini bulamamaları gi bi durumların da bu olumlu ilişkiyi destekler nitelikte ol duğu belirtilmiştir. Alt sosy o- ekonomik düzey annelerinin, orta sosy o- ekonomik düzey annelerinden daha düşük destek ve strese sahip olmaları onların, çocuk yetiştirmede daha ka derci yaklaşmmda olmalarıyla açıklanmıştır. Çocuk yetiştir me stresi ile çocukla ilgili sorunlarla başaçıkma biçimle - ri arasında doğrusal bir ilişkinin bulunmadığı düşünülmüş tür. İleride yapılacak araştırmalarda, ölçeklerin Türkiye için standardize edilmesi, grupların çeşitli yönlerden eş leştirilmesi, daha geniş örneklem kullanılması, destek kav ramına daha bütüncül yaklaşımlar getirilerek ölçümler ya -ix pxlmasx, babalarla da incelemeler yapxlmasx, annebaba özel likleriyle ilgili değişkenlerin, çocuk gelişimi üzerine et kilerinin incelenmesi ve annelerin desteği kullanma potansi yellerini etkileyebilecek özellikleri acxsxndan kontrol edilmeleri önerileri getirilmiştir.