Toplumumuzda kişilerarası ilişkilerde kullanılan kaynaklar denklik kuralları ve takas normlarının incelenmesi

Abstract

-78- ÖZET Bu araştırmada, Poa'nın (1971) `Kaynak Modeli` temelinde, toplumumuzdaki bireyler arasında alınıp-verilen kaynak yapılarının ve bu alış-verişlerin temel ilkelerinin belirlenmesi genel amacı oluşturmaktadır,, Araştırmamızda, bu genel amaç kapsamında, hangi kaynakların biri birine karşılık sayıldığı, bu kaynaklar arasındaki ilişkiler, karşıdaki kişiye verilen kaynaklar arası örüntünün, o kişinin rolüne göre nasıl değiştiği, kaynakların simetri derecesi ve ilişkiden sağlanan doyum arasındaki etkileşimler, kaynak davranışlarının benzerlik düzeylerinin farklı rollerden nasıl etkilendiği gibi sorulara yanıt aranmıştır,, Bu çalışmada, toplumumuzun kendine özgü yanlarını ortaya koyabilmek için, hem modern, hem geleneksel özellikleri bir arada taşıyan bir kasaba ortamında araştırmamızı gerçekleştirmenin, amacımıza daha uygun olduğu düşünülmüştür. Uygulama, İzmir'in Bergama ilçesinden alman 18 yaş ve üzerindeki kadın ve erkek bireylerden oluşan bir örneklem üzerinde yapılmıştır. Üç aşamada gerçekleştirilen araştırmada, hazırlanan ölçme araçları yoluyla toplam 197 denekten veri toplanmıştır. Araştırma bulguları incelendiğinde, kaynaklar arasındaki ilişkiler, Poa'nın kuramsal kaynak modeli ile genelde tutarlı bulunmuştur. Araştırmamızdan elde edilen bulgular, Poa'nın modelinde birbirine yakın olan kaynakların, birbiri ne benzer olarak görüldüğünü ortaya koymuştur. Örneğin, sevgi, hizmete yakın olarak görülmektedir. Yine sırada yakın-79- olan statü ve enformasyon kaynakları benzer olarak görülmekte, hatta biri birlerine karşılık sayılmaktadırlar,, Fakat özellikle evlilik, arkadaşlık, akrabalık gibi yakın ilişkilerde, kaynaklararası ilişkilerin, kuramsal modeldeki varsa yılan sıraya tam olarak uymadığı görülmüştür,, Varsayılan yapı ile ampirik yapı arasındaki bu farklılığın, davranışın bağ lamı (contex) ile ilişkili olduğu düşünülmüştür,, Kaynakların simetri derecesi ve doyum arasındaki iliş kilere bakıldığında, ilginç bulgular olduğu görülmektedir. Eşler arasında, kaynakların simetri derecesi ve doyum düzeyinin olumsuz bir ilişki gösterdiği gözlenmiştir. Aynı şekil de, çocuklarla olan ilişkide de benzer bulgular elde edilmiştir. Bu sonuçlar, literatürdeki araştırma bulguları ile paralellikler taşımaktadır,, Araştırmamızda elde edilen bir diğer bulgu, kaynak davranışlarının benzerlik düzeylerinin, roller (arkadaş, yeni tanışılan biri, yabancı) açısından farklılaştığını göstermektedir. Bu farklılaşmanın, cinsiyete göre de benzer bir yapıda olduğu görülmüştür. Araştırmadan elde edilen bulguların nedenleri, `bulgular ve tartışma` bölümünde ayrıntılı bir biçimde ele alınarak yorumlanmıştır.