Örgütlerde sosyal kategorizasyon ve sosyal kimlik

Abstract

ÖZET Bu çalışma sosyal kimlik kuramı perspektifinden, sosyal kat egorizasyoa ve sosyal kimlik konusunu örgütsel bağlamda üç temel statü (işçi - memur - yönetici) bakımndan araştırmıştır. Bireyin sosyal olarak imtiyazlı başat ve prestijli sossyal kaegorilere ait olduğunda daha aktif ve özerk davrandığı ve kendini özel ve durumsal olmayan terimlerle tanımladığı ve kendini özel ve durumsal olmayan terimlerle tanımladığı, aksi durumda ise daha sosyal, daha pozisyonel ve daha determinist bir düzlemi öne çıkardığı kabulünden hareketle üç aşamalı bir sosyal kimlik envanteri geliştirilmiştir. Birinci aşamada bireylerden içinde bulunduğu kurumu veya çalışma ortamını göz önüne alarak, sosyal hayatın farklı alanlara ilişkin kırk dikotomik ayrıma karşılık gelensıfat çiftlerine verilen değer (Sosyal Kategoriler Anketi), ikinci aşamada çeşitli konuşma konularından hareketle, iletilen enformasyonun niteliği (Konuşma Konuları ölçeği) ve son aşamada temel kimlik boyutlarına bağlanan değere ilişkin bilgiler (Temel Kimlik Boyutları Skalası) alınmaktadır.Uygulama İzmir'deki çeşitlisanayi ticaret ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren kurumlarda çalışan 36 işçi (15 Kadın, 21 Erkek), 39 memur (26 Kadın, 13 Erkek) ve 41 yönetici (12 Kadın, 29 Erkek) ile yüz yüze görüşme yoluyla gerçekleştirilmiştir. Sonuçlarda sahip olunan mesleki statü, örgütsel bağlamda tanımlanan sosyal kimliğin niteliğine yansıdığı görülmüştür, ön görüldüğü üzere, yüksek statülü grup normatif ve bireysel değerleri öne alarak genel ve soyut bir dünya ve benlik kavramı yansıtan bir kimlik profili ortaya çıkarırken, düşük statülü grup betimsel ve sosyal değerleri öne alarak somut ve olgual bir dünya ve benlik kavramı yansıtan bir kimlik profili çizmiştir. Anahtar kavramlar : sosyal kategorizasyon, sosyal kimlik benlik kavramı, örgütsel özdeşim 83

ABSTRACT In many research it is prefered to study the social identity rather than group cohesiveness in analyzing intergroup membership. It was reported that individuals' behaviour is transformed into group behaviour by cognitive process of self - categorization and that content of the behaviour depens upon particular social - categorization being employed (Hogg & Turner, 1987). In this study it was planned to investigate the social identity in organizational contexts through categorizing people in terms of vocational status (monitoring the effects of being a labourer or a civil employee and a manager). It -was hypothesized that people differ in personal and normative versus social and descriptive aspects of their identities (e.g. belonging to prestigious social categories reflects more idiosyncratic, autonomous and dispositional concept of self, whereas belonging to a lower status reflects more collective, positional and determinative concept of self. Data was obtained from 36 labourers (15 F, 21 M), 39 civil employees (26 F, 13 M) and 41 Managers (12 F, 29 M) at the situations in Izmir, individually interviewing on a three stage inventory (Social Categorizations Enquette, Quality of Information Meausure, and Basic Identity Dimensions Scale). The results of the study supports the above hypotheses. The theoretical and practical implications of these findings are discussed. Keywords: Social categorization, social identity, self - concept, organizational identifications 84