Yerel yönetimlerde temsil ve demokrasi İzmir`de belediye meclis üyeleri üzerinde bir araştırma

Abstract

ÖZET Yerel yönetimlerin (belediyelerin) yerel ölçekte hizmet ve yatıran sunumu gerçekleştir meye dönük işlevleri dışında, seçim ve diğer katılım mekanizmaları yoluyla halkın kendini yönetmesine, özerk kararlar alması ve bunları uygulamasına geniş ö lçüde olanak sağladığı ileri sürülmektedir. Bu çerçevede, seçilmiş yerel temsilcilerin halka karşı sorumlu ve onların denetim ve katılımına açık olacakları öngörülmektedir. Ancak, bir ideali dile getiren bu görüşe karşıt olarak, yerel yönetimlerin (belediyelerin), yerel yatırım ve hizmetleri örgütleme, toplumsal tüketimi düzenleme, kentsel planlama nedeniyle topraktaki mülkiyet ilişkilerine müdahale gibi işlevlerinin, bu birimleri kentsel ölçekte çok değişik çıkar gruplarıyla ilişkiye soktuğunu ve bu gruplar açısından bir ilgi odağı haline getirdiğini iddia eden yaklaşımlara da rastlanmaktadır. Buna göre, yerel yönetimlerin temsil yapısının oluşumunu, yerel toplumsal güçler ve belediyelerin sözü edilen işlevleri bağlamında değerlendirmek gerekmektedir. Bu yaklaşımdan hareket edilerek yapılan araştırmalarda, belediyelerin yönetim organlarında bu birimlerin düzenlediği ya da denetlediği yöresel ya da kentsel hizmetleri üreten ve büyük ölçüde örgütlenmiş olan meslek gruplarının ağırlıkta olduğu ve bunların ekonomik açıdan etkin nüfus içindeki paylarının üzerinde temsil edildiği vurgulanmaktadır. İşte bu çalışmada, İzmir Büyük Şehir Belediyesi Meclis Üyeleriyle yapılan görüşmelerde elde edilen veriler temel alınarak, kent yönetiminden sorumlu seçilmiş yöneticilerin, toplumsal özellikleri bakımından `kim` ve nasıl bir belediyecilik anlayışına sahip olduğu sorulan yanıtlan maya çalışılmaktadır. Ayrıca, bu temsilcileri belediyeye yönelten motivasyonları hakkında da kimi ipuçları elde etmek amaçlanmaktadır. Elde edilen verilere göre, belediye meclis üyelerinin çoğunluğun toplumsal özellikleri itibariyle belli grupları temsil ettiği ve belediyelerin sosyo-ekonomik işlevleriyle yakından bağlantılı mesleklerden kimseler oldukları ortaya çıkmaktadır. Bu üyelerin, yerel temsil yansın da, sahip olduklan ekonomik ve sosyal kaynaklan bir avantaj olarak kullandıklarını söylemek mümkün görünmektedir. Aynca, bu üyelerin yerel siyaset bağlamında belediye örgütüne yönelik bir ilgi içinde olduklan anlaşılmaktadır. Meclis üyelerinin, belediyelerin iç karar alma sü reçlerinde önemli bir organ olan bayındırlık-imar komisyonuna girmek istemeleri bu gözlemi doğrulamaktadır. Meclis üyelerinin yerel demokrasi ve belediyecilik anlayışım ortaya koyan verilerde ise çok ilginç noktalar göze çarpmaktadır. Bu üyelerin, genel olarak, yerelleşme ve özerklikten, yerel iktidarın (hem belediyelerin iç karar alma süreçlerinde hem de kentsel ölçekte) kendi ellerinde toplanmasını anladıklan dikkat çekmektedir. Başka bir deyişle, meclis üyeleri yerel demokrasi kuramının öngörülerinin aksine, halka karşı sorumlu ve onların denetimine açık bir eğilim içinde değildirler. Buradan hareket ederek, meclis üyelerinin `seçkinci` bir yerel demokrasi anlayışına sahip olduklan söylenebilir. Aynca, üyelerin çoğunluğu, belediyeleri yerel hizmet ve yatının örgütü olarak algılamaktadır. Belediye hizmetlerinin ihale edilmesi, özelleştirilmesi ve kentsel toprak rantı konusun da ise meclis üyelerinin önemli bir kesiminin liberal bir eğilim içinde olduklan gözlenmektedir.