Lise öğrencilerinin ruh sağlığının, çocuk yetiştirme biçimi ve başaçıkma mekanizmaları ile ilişkisi

Abstract

ÖZET Bu çalışmanın amacı, lise öğrencilerinde, ruh sağlığı ile algılanan anne-baba davranışları ve stresle başa çıkma tarzları arasındaki ilişkileri incelemektir. Bu üç boyut arasındaki ikili ve üçlü etkileşim, ve çeşitli sosyodemografîk değişkenlerin bu boyutlara ve etkileşim örüntüsüne katkısı irdelenmiştir. Uygulama, 1995 -1996 öğretim yılında, İzmir il merkezindeki normal sistemle eğitim yapan devlet liselerine devam eden lise 1. smıf öğrencileri arasından rastgele örneklemle seçilmiş 1128 öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada daha önce Türkiye'de güvenilirlik ve geçerlilik çalışmaları yapılmış üç ölçek (`Kısa Semptom Envanteri`, `Algılanan Anne-Baba Davranışları Envanteri` ve `Stresle Başaçıkma Tarzları Ölçeği`) ve ilgili olduğu düşünülen çeşitli sosyodemografîk bilgileri almaya yönelik oluşturulmuş Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Toplanan veriler tek yönlü varyans analizi, bağımsız örneklem t-test, two-paired t-test, basit faktöriyel ANOVA, Pearson bivariate korelasyon analizi, kısmi korelasyon analizi ve çoğul regresyon analizi yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, ayrı ayrı her üç ölçek puanının da cinsiyet, sosyoekonomik düzey, anne-babanın öğrenim durumu, okul başarısı değişkenlerine göre önemli ölçüde farklılaştığı saptanmıştır. Özellikle sosyoekonomik düzeyin, hem bu üç ölçekten alınan puanlan hem de birbirleriyle etkileşim örüntülerini önemli düzeyde etkiliyor olduğu saptanmıştır. Genel olarak; çocukların algısıyla, anne-babanın sevgi gösteren davranışları, çocukların amaçlarına ulaşmalarında yardımcı olmaları, tutarlı disiplin uygulamaları, aktif başa çıkma tarzları ile pozitif, pasif başa çıkma tarzları ile negatif ilişkili bulunmuştur. Anne-babanın cezalandırıcı davranışlarının ise stresle başa çıkma tarzları ile tam ters yönde etkileşim içinde olduğu saptanmıştır. Algılanan anne-baba davranışlarında sevgi ve desteğe yönelik davranışların ruhsal semptomatolojilerle negatif, cezalandırıcı anne-baba davranışlarının ise pozitif ilişki içinde olduğu görülmüştür. Ayrıca başa çıkma tarzlarının ruhsal semptomatolojilerle ilişkisine bakıldığında ise, aktif başa çıkma tarzları ruhsal semptomatolojilerle negatif, pasif başa çıkma tarzları ise pozitif ilişki göstermiştir. Üçlü etkileşimde, stresle başa çıkma tarzları ve algılanan anne-baba davranışlarının, birbirleriyle etkileşim göstererek ruhsal semptomlarla bir ilişki örüntüsü oluşturdukları saptanmıştır.

SUMMARY The aim of this study is to investigate the relationship between mental health and perceived parent behaviour and/or styles of coping behaviour against stress in high- school students. The interaction among these three dimensions (also in pairs) was examined, as well as the contribution of various sociodemographic variables to these dimensions and to the interaction of these dimensions. The study involved 1 128 randomized high school students who are in their first years attending state schools which follow the normal educational system 1995-1996. Three scales (Brief Symptom Inventory, Coping Styles Inventory, Perceived Parenting Questionnaire) which were tested priorly in terms of validity and reliability in Turkey, were used with the personal information form which is intended to get information about various sociodemografic variables. The data were analized by using one-way variance analysis, Scheffee test, independent samples t-test, two-paired t-test, simple factorial ANOVA, Pearson bivariate correlation analysis and multiple regression analysis. As a result, it was shown that points of the each Scale differantiates seperately according to the variables such as sex, socioeconomic status, educational status of the parents, and school success. Particularly socioeconomic status was shown to affect significantly both the points of these three scales and the interaction among them. Generally, it was found that adolescent's perception, caring behaviour of the parents, instrumental companionship of the parents and consistent discipline of the parents was positively correlated with active coping styles and negatively correlated with passive coping styles, punishing behaviour of the parents (both physical and emotional punishing) was found to be inversely related with coping behaviour of the adolescents. As to the perceived behaviours of the parents loving and supporting behaviours were shown to be negatively correlated with mental symptomatology, and the punishing behaviour of the parents was shown to be positively correlated in this respect. When the relationship between the coping styles and the mental symptoms was examined, active coping styles were found to be negatively correlated and passive coping styles were found to be positively correlated with the mental symptomatology. In the analysis of the triple interactions, coping styles and the perceived behaviour of the parents were shown to be related mutually and forming a network of interactions with the mental symptoms. HI