Sosyolojik bir olgu olarak işsizlik ve aile üzerindeki etkileri

Abstract

ÖZET Ekonominin süreklilik kazanan ve bunalımla birlikte giderek ağırlaşan I temel sorunlarından olan işsizliğin, her geçen gün katlanarak artan oranlarıyla, ekonomik ve sosyal yaşamımızda kendisini baskın olarak hissettirmesi, ekonomik sonuçları ve bedelleriyle olduğu kadar, sosyolojik yansımalarıyla da ele alınıp incelenme gereksinimini ortaya koymuştur. Bu çerçevede tez çalışmamızda öncelikle bireyin toplumla bağ kurmasında önemli bir rol üstlenen iş ya da çalışma olgusu ele alınmış, sosyolojik anlam ve önemi irdelenmiştir. İnsanoğlunun mevcudiyetinden bugüne iş; önemli bir konuma sahip olmuş, fakat farklı tarihsel dönemlere göre iş'in sosyal ve ekonomik yaşamdaki ağırlığı ve buna bağlı olarak iş'e atfedilen anlam ve değerler dizgesi de farklılaşmıştır. Bu bakımdan iş olgusunu tarihsel perspektifte işlemeyi uygun gördük. İşsizliğin nedenleri, türleri ve boyutlarıyla ağırlıklı olarak işlendiği çalışmamızda gelişmekte olan ülkelerde ve Türkiye'de işsizliğin niteliği ve boyutlarını da ele aldık. Kapsamı ve etkileri yaygın bir olgu olarak işsizliğin ekonomik etkileriyle birlikte, psikolojik ve sosyolojik etkileri ayrıntılı biçimde işlenmiş fakat, sosyolojik bir olgu olarak ele aldığımız işsizliğin özellikle aile içi ilişkiler, roller, işbölümü, otorite örüntüsü karar verme mekanizması ve çocuklarla ilişkiler ve beklentiler üzerindeki etkileri irdelenmiş, işsiz bireyin toplum tarafından algılanışı ve işsizliğin medikal etkileri de ele alınmıştır. Aydın İş ve İşçi Bulma Kurumu'na başvuru yapmış, uzun süreli ve evli işsizlerden oluşturduğumuz 50 kişilik örneklem grubu ile gerçekleştirdiğimiz alan çalışmamızdan elde ettiğimiz temel veriler şu şekildedir; Özellikle alan çalışmasını gerçekleştirdiğimiz bölgeye has özellikler olarak, işsiz aileleri ve ebeveynleri ya da akraba çevresi arasında, coğrafi yakınlığın da zemin hazırladığı dayanışma ilişkileri mevcuttur. Bu çerçevede, işsiz birey ve ailesine doğrudan ya da dolaylı şeklide yapılan gelir transferleri ve maddi yardımlar, doğal bir işsizlik sigortası gibi, işsiz ailelerinin yoğun bir ekonomik yoksunlukiçerisinde yaşamalarını engellemekte ve işsizliğin tüm yıkıcı etkileriyle, baskın biçimde yaşanmasını bir ölçüde frenlemektedir. işsizlikle birlikte ekonomik rolü, daha açıkçası aileye gelri getirici rolü sarsıntıya uğrayan bireyin bu işlevine bağlı olarak kurumsallaşmış, meşrulaşmış bulunan aile içi otorite ve saygınlığı da sarsıntıya uğramakta bu sarsıntı, işsiz aile reisinin diğer aile üyelerince küçük görülmesi, ona saygısızlık ve duyarsızlık düzeyine gelebilmektedir. Bu durum, işsiz aile reisinin eşinin çalışma yaşamı içinde gelir getirici bir iş'e sahip olduğu yada eşin aile büyüklerinden çeşitli şekillerde maddi destek görüldüğü koşullarda daha yoğun deneyimlenmektedir. İşsizlik sürecinde aile içi otorite ve saygınlığı sarsıntıya uğramış işsiz bireyin, aile içi dinamiklerde ve karar verme mekanizmasında kendi fikirleri çerçevesinde davranmasından daha ziyade eşlerinin ve diğer aile üyelerinin fikirlerine başvurma davranışının yükselmesi sözkonusudur.