Abbâsî Dâ`veti süreci ve Abbâsî Devleti`nin ilk asrında mevâlî

Abstract

İslam Tarihi boyunca mevâlî kavramı gerek cahiliye devrinde gerek daha sonraki devirlerde Araplar arasında farklı anlamlarda kullanılmıştır. Kelime Hûlefâ-i Râşidîn döneminden sonra özellikle Emevîler döneminde, Arap olmayan tüm müslümanlar için kullanılmaya başlandı. Hz. Peygamber ve Hulefâ-i Râşidîn döneminde Araplarla mevâlî arasında her hangi bir ayrım yapılmamıştır. Mevâlî olarak isimlendirilen gayr-i Arap unsurlar Emevîler döneminde adaletli davranan yöneticiler tarafından hoş muamele görmüşlerse de genel olarak birçok yöneticiler mevâlîye karşı bir takım olumsuz davranışlarda bulunmuşlardır.Çalışmamızda yaklaşık bir asır hâkimiyetini sürdüren Emevî hanedanın (41-132/661-750) yıkılmasına ve Abbâsîler'in iktidara gelemesine büyük ölçüde katkı sağlayan mevâlînin Abbâsîlerin ilk asrı sonuna kadar (132-232/750-847) siyasî, askerî, sosyal, ilmî, kültürel ve ekonomik durumu, Emevî devletinin yıkılmasına sebep olan ihtilal hareketinin Kûfe'de Ebû Seleme ve Horasân'da Ebû Müslim'in bu hareketin başına geçip büyük başarılar elde ederek neticede devletin kurulmasıyla birlikte büyük nüfuz sahibi olan mevâlî incelenmiştir. Dolayısıyla Abbâsîler'in ilk asrında mevâlînin gücü ve konumu artmıştır. Bu açıdan mevâlînin Abbâsî devletinin kuruluşu ve ilk asrındaki durumunun araştırılması ve incelenmesi önem arzetmektedir.

SUMMARYThroughout the history of Islam, the term `mawali? has been used both during the time of ignorance (jahiliyya) and during the later times in different meanings. This word has been used after the Rightly-guided Caliphs, especially during the Amawis for all non-Arab muslims. During the Prophets time and the time of the rightly-guided caliphs there was no distinction between arab and non-arab muslims. During the amawi state, while mawali?s were treated well by some just administrators, generally the administrators had a bad attitude towards the mawali.In this dissertation we have researched the one century long (41-132/661-750) period of the Amawi state, until its decay and the coming into power of the Abbasids with the help of Mawali. We investigated the political, social, scientific, cultural and economic situation of the period and the revolution movement that led to the collapse of the Amawi state. Also especially this revolution movement led by Abu Salama in Qufa and by Abu Muslim in Khorasan and their access to power as Mawali?s when the movement proved to be successful. Thus, the power and position of the Mawali during the first age of Abbasids rised. In this respect, it is important to research the position of the Mawali during the establishment and first century of the Abbasid state.