Afyon`daki Türk anıtları (medreseler, türbeler, hanlar, hamamlar, köprüler, çeşmeler)

Abstract

ÖZET İç batı Anadolu bölgesinde yer alan Afyon, Anadoluyu kuzey-güney ve doğu- batı istikametinde kateden yolların üzerinde bulunması nedeniyle ilk çağlardan beri önemli bir kent olmuştur. Afyon'un bilinen en eski adı, Yunanca metinlerde Akronio'dur. Roma kaynaklarında Akronium, Bizans kaynaklarında ise Akroenos şeklinde zikredilmektedir. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Karahisar-ı Sahip ve Karahisar-ı Devle olarak adlandırılmış, Cumhuriyet'in ilan edilmesinden sonra Afyonkarahisar olarak değiştirilmiştir. Afyon'a Türklerin ilk yerleşimi, Selçuklu Sultanı LMesud (1147-1157) devrine rastlamaktadır. I.Alaaddin Keykubad (1220-1237) döneminde serleşkerlik olan şehir, Sahipata Fahreddin Ali ve oğullan tarafından devletin en önemli sancağı haline getirilmiştir. Afyon'da XTV. yüzyıl başlarından itibaren sırasıyla Eşrefoğulları, Sahipata Oğullan ve Germiyan Oğullan hüküm sürmüş, 1428 yılında Genniyanoğlu İL Yakup Çelebinin vasiyeti üzerine şehir Osmanlı yönetimine katılmıştır. Yukarıdaki kısa tarih bile, Anadolu'nun kültürel ve tarihsel geçmişinde Afyon'un ne denli önemli bir merkez olduğunu göstermektedir. Afyon'da Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde inşa edilmiş çok sayıda eser mevcuttur. Bu çalışmada, yaptığım araştırmalarda tesbit etmiş olduğum, bugüne kadar bilinmeyen ya da az bilinen 2 han, 6 hamam, 4 türbe, 8 köprü, 1 medrese ve 26 çeşme incelenmiştir. Amacımız, zaman içersinde hızla tahrip olan bu eserleri, tamamen yokolmadan kültür dünyamıza kazandırabilmekti. Bu amaç doğrultusunda, Afyon'da bulunan Cami ve Mescitler dışındaki eserlerin rölöveleri çıkarıldı; fotoğraflan çekildi ve inşa edildikleri dönemin mimari gelenekleri göz önünde bulundurularak, Anadolunun diğer bölgelerindeki eserlerle karşılaştırılıp, bunların Türk Mimarisine ne gibi yenilikler getirdiği araştırıldı. En önemlisi, büyük bir kısmı hiç bilinmeyen bu eserler ayrıntılı bir biçimde tanıtıldı. Ayrıca Ankara ve İstanbul'daki çeşitli arşivlerde bulunan Osmanlıca belgeler taranarak, yapıların tarihsel süreç içinde geçirdikleri değişikliklere ait ipuçlarına ulaşılmaya çalışıldı.