Davranışlarda iç-dış kontrol odağı ile ruh sağlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

ÖZET Rotter tarafından ileri sürülen kontrol odağı, bireyin kendisine olanları kontrol edebilmesi, ya da edememesi algısını sunan bir kavramdır. Olumlu veya olumsuz olaylar üzerinde kendi kişisel kontrollerinin bulunduğuna inanan kişilerden iç kontrol odaklı, bunların kendi davranışlarından bağımsız meydana geldiğine inananlardan da dış kontrol odaklı olarak söz edilir. Çalışmalar, iç kontrol odaklı olmanın, olumlu bir kişilik özelliği olduğunu vurgulamaktadır. Bir çok çalışmada dış kontrol odağı ile psikopatoloji arasında anlamlı ilişkiler bildirilmektedir. Problem çözmede kendini algılamayla ilgili araştırmalarda problem çözmede kendini yeterli algılamanın ruh sağlığını olumlu yönde etkilediği ve yeterli olarak algılayanların çevreyi kontrol etmede kendine güvendikleri, nedenleri daha fazla iç ve kontrol edilebilir faktörlere atfettikleri bildirilmektedir. Bu araştırmada kontrol odağı ve problem çözmede kendini algılamayla ruh sağlığı arasındaki ilişki üniversite öğrencileri üzerinde incelenmiş ve Ege Üniversitesi Edebiyat ve Fen Fakültelerindeki Türk Dili ve Edebiyat, Tarih, Fizik, Kimya bölümleri ikinci ve üçüncü sınıf öğrencileri örneklemi oluşturmuştur. 327 kişi araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırmada sosyo-demografık değişkenler Bireysel Bilgi Formuyla, ruh sağlığı düzeyi, Katz Uyum Skalası Bireysel Formuyla, kontrol odağı, Rotter'in tç - Dış Kontrol Odağı Ölçeğiyle, problem çözme konusunda kendini algılama da Problem Çözme Envanteriyle ölçülmüştür. Araştırma sonunda kontrol odağı-problem çözme konusunda kendini algılama, problem çözme konusunda kendini algılama-ruh sağlığı ve kontrol odağı-ruh sağlığı arasında anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Öğrencilerde dış kontrol odağı eğilimi arttıkça problem çözmede kendini yetersiz algılamalarının da arttığı, problem çözmede yetersiz algılamaları arttıkça ruh sağlıklarının bozulduğu, dış kontrol odağı-eğilimi arttıkça da ruh sağlıklarının bozulduğu görülmüştür. Bu ilişkileri daha iyi anlayabilmek için kontrol odağı ve problem çözmede kendini algılama açısından örneklemin uç ve orta noktalarında yer alan denekler ayrılarak bunların ruh sağlığı düzeyleri incelenmiştir. Uygulanan varyans analizi sonucunda kontrol odağı ve problem çözmede kendini algılamanın ayrı ayrı ruh sağlığı üzerinde anlamlı etkileri olduğu görülmüş fakat çift yönlü varyans analizi sonucunda bu iki değişkenin ruh sağlığı üzerinde birlikte anlamlı ortak bir etki göstermedikleri saptanmıştır. (p>0.05).

ABSTRACT Locus of control concept, which is asserted by Rotter, represents an individual's perception of being able or unable to control what happens to him. People who have control over the bad or good events in their life are named as internals, who believe that these events are independent of their actions are named as externals. Investigations emphasized internal locus of control as a positive personality characteristic. In several investigations a considerable positive correlation between external locus of control and psychopathology was reported. In researches with problem solving self - appraisal, it was found that assessing one's problem solving ability as effective had positive effects on mental health. It was also predicted that self - appraised effective problem solvers had self-confidence in controlling the environment and they attributed the causes of the events to internal and controlling factors. In this study the relationship between locus of control, problem solving self - appraisal and mental health was investigated in students attending the university. 327 students educated at the Aagean University in the 2.nd and 3. rd classes of Physics, Chemisty, History and Turkish Literature departments were participated to the research. The measuring instruments were: Personal Information Form containing socio- demographic variables, for measuring the general mental health level the Katz Accomodation Scale Individuals Form, for measuring the locus of control believes the Rotter's Internal - External Locus of Control Scale, and for problem solving self - appraisal the Problem Solving Inventory were used. The results of the research showed that there were significant correlations between locus of control and problem solving self- appraisal, between problem solving self-appraisal and mental health and locus of control and mental health. It was found that as the students' tendency to believe in external locus of control increased, they found themselves more ineffective in problem solving. When they saw themselves more ineffective in problem solving they had worse mental health, and when their tendency to believe in external locus of control increased they had worse mental health also. 79To understand this relationships better the sample was divided into 3 groups according to the extreme and middle points on the variables of locus of control and problem solving self - appraisal and the subjects mental health level was examined. Results of this examination with variance analysis showed that the locus of control and problem solving self - appraisal had separately significant effects but they have no common significant effects on mental health (p>0.05). 80