Anadolu Akhaemenid Dönemi plastik eserleri

Abstract

Persler M.Ö. 546 yılında tüm Anadolu'yu kontrolleri altına almışlar ve buradaki egemenliklerini, Büyük İskender'in Anadolu'ya geçtiği M.Ö. 334 yılına kadar sürdürmüşlerdir. Perslerle Anadolu halkları arasındaki 200 yılı aşkın bu birliktelik sonucunda, Anadolu-Pers sanatının `melez` heykeltraşlık ürünleri ortaya çıkmıştır. Nekrolojik eser olarak karşımıza çıkan bu eserler üzerinde ekphora, ziyafet, av, savaş, dinsel tören ve kabul sahnelerinden oluşan ikonografi betimlenmiştir. Bu sahnelerden ziyafet, savaş ve av, Perslerin Anadolu'ya gelmelerinden önce de Anadolu mezar ikonografisinde kullanılmasına karşın, kabul sahnesi ve Magoslar tarafından yapılan dinsel tören betimlemeleri, Perslerin Anadolu'ya beraberlerinde getirdikleri konulardır. Betimlenen konuların içerisinde ekphora farklı bir yer sahiptir. Anadolu'dan başka bir yerde betimlenmeyen bu sahne, olasılıkla Phrygia kökenlidir. Anadolu-Pers sanatının mezar ikonografisinde betimlenen konuların hepsi, ölen kişinin yüceltilmesinin yanı sıra, yaşamında sahip olduğu sosyal ve politik statüyü de vurgulamaya yöneliktir. Anadolu-Pers sanatı ikonografisi mezar stelleri, labitler ve anıt mezarlar gibi farklı eserler üzerinde betimlenmiştir. Eserlerde görülen bu tipolojik farklılık, eserlerin ele geçtiği bölge ile ilişkilidir ve ele geçtiği bölgedeki mezar geleneğini yansıtır. Hatta Daskyleion ve çevresinden ele geçen katlı steller, kendi içlerinde form ve stil gelişimine de sahiptirler. Üzerlerinde Persli öğeler içeren bu eserlerin kimler için üretildikleri tam olarak açıklık kazanmamıştır. Bunun da nedeni, üzerinde yazıt ele geçen eserlerin azlığıdır. Fakat bugünkü verilerle bu eserlerin, yalnız Anadolu 'lu ve Anadolu dışından olan Pers yandaşları için değil, bizzat Persler için de yapıldığı anlaşılmaktadır.

The Persians ruled in whole of Anatolia since 546 B.C. Their hegemony came to an end in 334 B.C. when Alexander the Great entered Anatolia through the Dardanelles and defeated the Persians. The Persians lived together with the Anatolians more than 200 years so `hybrid` sculptural works appeared in Anatolia. Those Funeral sculptures are seen as scenes from ekphora, banquet, hunting, battle, religious ceremonies and audience. Of the scenes, banquet, battle and hunting were seen on Anatolian funeral iconography before the Persian had been in Anatolia. On the other hand the descriptions of audience and religious ceremony done by Magi are the ones introduced to Anatolia by Persian rule. The ekphora has a different position among the descriptions since it hasn't been used out of Anatolia. Probably it is originated in Phrygia. All of the themes used in Anatolian-Persian funeral iconography are for to exalt the dead and to express his social and political status during his life. Anatolian-Persian iconography is seen on different works of art such as gravestones, sarcophagi and monumental graves. These typilogical differences are due to the regions where the works are found and naturally they reflect the funeral traditions of each region. For instance the registered steles found in Daskyleion and its environs have a development on forms and style amongst themselves. Since they have a few inscriptions on it isn't strictly clear for whom those works with the Persian details were created. However according to the recent datas it's sure that they were for indigenous Anatolians who were in favor with the Persians and those who came to Anatolia with the Persians and the Persians themselves.