Kütahya Ergûniyye Mevlevîhanesi ve yetişen sanatçılar

Abstract

Anadolu'da XIII. yüzyılla birlikte oluşan tasavvufi hareketlerden bir tanesi de mevlevîliktir. Mevlânâ Celâleddin-i Rûmi'nin oğlu ve torunları başta olmak üzere onu sevenler, fikirlerinin yayılması için Mevlevîlik çatısı altında buluşmuşlardır. Başta yakın bölgelerde oluşturulan dergâh ve tekkelerle sayıları yüze yaklaşan bu merkezler, bir taraftan mevlevîliği yayarken bir yandan da kültür ve sanat okulları vazifesi görerek bir devrin inkişâfını sağlamışlardır. Kütahya Mevlevîhanesi, Anadolu'da ilk kurulan mevlevîhanelerden birisidir. Germiyanlılar döneminde Ergûn Çelebi tarafından kurularak hizmet vermeye başlayan mevlevîhane, Osmanlı İmparatorluğu zamanında da gelişimini devam ettirmiş, tekke ve zaviyelerin kapatıldığı 1925 yılına kadar hizmet vermiştir. Kütahya Mevlevîhanesi'nde şeyhlik görevini yapan Mustafa Sâkıb Dede ve onun yetiştirdiği birçok kişi dönemin en önemli isimleri haline gelmiştir. Bu çalışmada Kütahya Mevlevîhanesinin tarihsel süreci, dergâhın mimari özellikleri, Kütahya Mevlevîhanesi ve onun etrafında gelişen mevlevî kültürü, dergâhta yetişen şair, müellif, mûsikîşinas, hattat ve diğer sanat dallarıyla ilgilenen mevlevîler, dergâhta görev yapan şeyhler, onların eserleri ve yetiştirdikleri kişiler incelenmiştir.

The Mevlevî Order is one of the sufistic movements that emerged during 13th century. Lovers of Mevlânâ Jalaluddin Rumi, particularly his son and grandsons, gathered under the roof of the Mevlevî Order to spread his ideas. These centres, the number of which neared a hundred with the dargahs (Sufi Islamic shrine) and tekkes (Sufi lodges) built in the immediate surroundings at the outset, both spread the Mevlevî Order and contributed to the development of an era, serving as schools of culture and art. The Mevlevîhane in Kütahya province is one of the first mevlevîhanes to have been set up in Anatolia. This Mevlevîhane, which was built by Ergun Çelebi and started serving during the Germiyans period, continued to thrive during the Ottoman Empire period until 1925 when the tekkes and zawiyyas (Islamic religious school) were shut down. Mustafa Sâkıb Dede, who acted as Sheikh in Kütahya Mevlevîhane, and many of his disciples became the most prominent personalities of the era. This study examines the historical background of Kütahya Mevlevîhane, architectural properties of the Dargah, the Mevlevî culture in and around the Kütahya Mevlevîhane; the poets, writers, musicians, calligraphers, and other artist mevlevîs (Islamic religious title given to Sunni Muslim religious scholars) who received education in the Dargah, the Sheiks of the Dargah, their works and disciples.