TRT repertuvarında bulunan Aydın türkülerinin makam-ayak usul ve tür yönünden incelenmesi

Abstract

TÜRKÇE ÖZET Çeşitli nedenlerle günümüze kadar yeterli bir açıklaması yapılamayan ve konu ile ilgilenenlerin yarattığı kısır çekişmelerin odak noktasında yer alan `Ayak-Makam` ikilemi bu çalışmada ele alınan konuların başında gelmektedir. Öncelikli olarak bu konuyla ilgili çeşitli uzman görüşlere yer verilerek `Ayak`, `Makam` kavramları açıklanmış, daha sonra asıl amaca yani eser analizlerine geçilmiştir. İncelenen otuz altı sözel eserle aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır. `Ayak` kavramı, Geleneksel Türk Halk Müziğinde küçük bir kesimin farklı anlamlarda kullandığı ve yaygınlık kazanamayan bir terimdir. `Makam` kavramı ise genel olarak Geleneksel Türk Halk Müziği alt türlerinin hepsini kapsamakta ve ayrıca tüm ilgili ve uzman kişilerin ortak kullanımında olan bir terimdir. Bilimsel çalışmalarda esas olan, kavram kargaşasına izin vermemek, eğer böyle bir olgu varsa, bunu ortadan kaldırmağa çalışmak gerekliliğidir. Buradan hareketle herhangi bir makamı içermediği söylenen eserlerin ezgi, motif, geçki dinamikleri göz önünde bulundurularak yaptığımız incelemelerde, gördük ki bu eserlerin hepsi bir makam yapısına sahiptir. Bu eserlerin dördü `Hüseyni`, dokuzu `Uşşak`, ikisi `Tahir`, sekizi `Karcığar`, beşi `Muhayyer`, dördü `-Hicaz-Hicaz Hümayun`, biri `Çargah`, ikisi `Kürdi` ve biri `Nişabur` makamındadır. Yine bu eserlerin yirmi altısı `Türkü`, on tanesi de `Zeybek` türündedir. Sonuç olarak, Geleneksel Türk Halk Müziği repertuvarındaki eserlerin ezgisel yapılarını makamsal boyutta inceleyip açıklamalı bir şekilde, Geleneksel Türk Sanat Müziği terminolojisinden de yararlanarak Konservatuvarımızda ve buna benzer müzik eğitim kurumlarında öğrenilmesini sağlamak en önemli görevlerimizden biri olmalıdır.

SUMMARY `Ayak-Makam` dilemma, of which a sufficient explanation can not be done due to various reasons up today, and which remains at the focal point of the unproductive argument that was created by those concerning with the subject, is in the lead of the points that are dealth with this study. First of all, various specialist comments concerning with the subject are given place, the concepts `Ayak` and `Makam` are explained, then was started with the essential purpose, that is work analysis. The following conclusions were reached at, through thirty six lyric works that were examinated. The `Ayak` concept, is a term that a small part in Traditional Turkish Folk Music have been using with different means and that can not gain widespreadness. The `Makam` concept instead, is a term that has been covering in general, all of the subsorts of the Traditional, Turkish Folk Music and additionally that is in common use of all relevant and specialist people concerning the case. The essential in the scientific studies is, to not allow concept complexity, and if such a phenomenon exists then it is the necessity to make efforts to remove it. Hence, after the studies we have made as considering melodies, motives, passing dynamics of the works that is told that they do not contain an makam we have found that each of these works have a mode structure. Four of these works are at `Hüseyni`, nine of them at `Uşşak`, two of them at `Tahir`, eight of them at `Karcığar`, five of them at `Muhayyer`, four of them at `Hicaz-Hicaz Hümayun`, one at `Çargâh`, two at `Kürdi`, and one at `Nişâbur` makams. Again twenty six of these works are in `Türkü` and ten of them instead are `Zeybek` sort. In conclusion, it must be one of the most important duties of us to cause the medolic structure of Traditional Turkish Folk Music to be learned in an explanative manner, in our conservatories and similar music education institutions, by studying them in modewise dimension and also by utilizing the terminology of Traditional Turkish Art Music.