Formelhafte wendungen in dialogischen kommunikationen im Deutschen und Turkischen

Abstract

Türkçe Özet İnsanoğlunu diğer canlılardan ayıran en önemli özelliklerinden birisi de konuşma yeteneğidir. Özellikle kalıplaşmış sözcük guruplarının kullanılması sonucu yapılan bir konuşma konuşucuya ve dinleyiciye bazı yararlar sağlar: 1) ileti amaca uygun bir şekilde kısa ve öz olarak dinleyiciye aktarılır, 2) dinleyici hangi sözcüklerin önemli mesajlar içerdiğini bilir. Böylece iletişim kolaylaşır. `Karşılıklı konuşma eylemlerinde Türkçe ve Almanca kalıplaşmış sözcük guruplarının kullanımı` başlıklı bu tezde özellikle kalıplaşmış sözcük guruplarının içerisinde yer alan kalıp sözlerin konuşma içerisindeki işlevleri günlük yaşantımızda karşılaştığımız somut karşılıklı konuşma eylemleri üzerinde gösterilmiştir. Üç ana bölümden oluşan tezin ilk bölümünde Almanca ve Türkçe kalıplaşmış sözlerin genel özelliklerinden ve konuyla ilgili yapılmış olan bilimsel çalışmalardan söz edilmiştir. Bu bölümde ayrıca örneklerin çözümlemesinde kullanılan yönteme ilişkin açıklamalar sunulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde konuyla ilgili tanımlara, kalıp sözlerin kalıplaşmış sözcük guruplarının içerisindeki yerine, belirgin özelliklerine göre yapılan sınıflandırmalara yer verilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise kalıplaşmış sözcük gurupları, özellikle kalıp sözler, günlük konuşma dili içerisinde edimbilim ve sözeylem açısından ele alındıktan sonra, konuşma içerisindeki işlevleri ses kayıtları ve gözlemler sonucu elde edilen Türkçe ve Almanca örnekler üzerinde ayrıntılı bir biçimde incelenmiştir.Yapılan çözümlemede günlük konuşma dilini akıcı kılan kalıp sözlerin kullanıldıkları bağlam içerisinde öğrenilmeleri gerektikleri ve bazı kalıplaşmış sözlerin dilin beraberinde getirdiği kültürü yansıtmaları sonucu birebir çevirilerinin de olası olmadığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca Türkçe kalıp sözlerin, özellikle de dinle ilintili olanlarının, Almanca kalıp sözlerine oranla sayıca çok daha fazla oldukları gözlenmiştir. Bu fark, Türk toplumunun Alman toplumuna göre örf ve adetlerine daha bağlı olmasından ve insanlar arasındaki ilişkilerin öncelikli olmasından kaynaklanmaktadır.

Abstract One of the most important characteristics that separate human beings from other living things is their ability to talk. Particularly the speech made by using idioms will present certain benefits to both the messanger and the receiver: 1) the message is transferred to the receiver concisely 2) the receiver will know, which words carry important messeges and this way communication ist made easier. In this thesis called Idioms in Conversational Discourse the functions of `routine formulae`, which are classified under the idioms, are shown in the concrete conversational discourse of everyday life. The first chapter of the thesis encompasses the general features of the German and Turkish idioms and the scientific work that was based on this subject. This chapter also includes the method for the analysis of concrete conversational discourses. The second chapter encompasses the definitions regarding this subject, the importance of `routine formulae` in the structure of idioms and the classifications based on their specific features. The third chapter firstly focuses on idioms, especially `routine formulae`, in everyday conversational discourse, which are examined from the point of pragmatics and the speech act theory; secondly the functions of `routine formulae` and idioms in the examples, which were observed and recorded in both Turkish and German. The research indicates that the `routine formulae`, which makes everyday conversational discourse more fluent, should be taken into consideration withintheir context and it is also evident that some `routine formulae` can not be literally translated due to the fact that they also mirror the cultural context they had orginated from. Another considerable result is that Turkish `routine formulae`, especially the ones that have religious connotations, are far more than their German counterparts. This difference springs from the observable fact that the Turkish society is more traditional than the German and also the fact that Turkish society gives primary importance to human relations.