Ez-Zeccâc ve Kitâbu Fe`altü Ef`altü adlı eserinin içerik ve yöntem açısından incelenmesi

Abstract

Arap dilinde fe'altu ve ef'altu türü eserler, hicri II. y.y.'ın başlarından itibaren müstakil eserler şeklinde telif edilmeye başlanmıştır. Bu tür eserler, belli konulara ayrılmış risaleler şeklinde olup Arap dilinde fiillerin bütün inceliklerini ortaya koymayı hedeflemiştir. Arap edebiyatı'nın altın çağlarından biri olarak nitelendirilebilecek bir dönem olan hicri III. asırda yaşamış olan ez-Zeccâc'ın en önemli eseri Me'âni'l-Kur'ân ve İ'râbuh'dür. Arap dili ve tefsir ilmine dair temel kaynaklardan biri olan bu eserinden başka çoğunluğu Arap dili konusunda olmak üzere 24 eseri daha vardır. Bu eserler içerisinde Kitâbu Fe'altu ve Ef'altu en önemlilerinden birtanesidir. Müellif, bu eserinde Arap dilinde fe'altu ve ef'altu sigalarındaki fiillerin anlam değişimlerini ele almıştır. ez-Zeccâc (ö. 311/923)'ın hayatı, eserleri ve Kitâbu Fe'altu ve Ef'altu'nün tahlil edildiği bu çalışma giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Girişte ez-Zeccâc'ın yaşadığı dönemin genel özelliklerinin yanı sıra fe'altu ve ef'altu türü eserler de genel olarak ele alınmıştır. Birinci bölümde müellifin hayatı, ilim tahsili, hocaları, çağdaşları, öğrencileri, eserleri ile ilim dünyası üzerindeki etkileri incelenmiştir. İkinci bölümde ise eserin genel bir tanıtımının ardından, kitapta takip edilen metotlar ve muhteva yönünden tahlili ele alınarak eserin Arap dilbilimi açısından bir değerlendirmesi yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Arap dili, ez-Zeccâc, Kitâbu Fe'altu ve Ef'altu, Fiil.

Works of genre called in the Arabic language fa'altu wa af'altu have been written since the 2nd century A.H. as saparate works. This kind of works are treatises devoted to particular topics meant to set forth all elegancies of verbs in the Arabic language. The masterwork of Al-Zajjāj (d. 311/923), active in the 3th century A.H., a century that might be regarded as one of the Golden Ages of the Arabic literature, is Maānī al-Qur'ān wa Irābuh that is among the main sources of the Arabic linguistics and tafseer. Along with this, he has other 24 works, most of which are on the Arabic language and among which comes first Kitābu Fa'altu wa Af'altu. He deals with in this work the meaning changes of the verbs in fa'altu and af'altu patterns in the Arabic language. Aiming at examining the life and works of Al-Zajjāj and analysing his Kitābu Fa'altu wa Af'altu, this work consists of an introduction, two parts and conclusion. The introduction deals with the general features of Al-Zajjāj's time along with the works of the genre fa'altu and af'altu in a general way. Whereas the first chapter is devoted to the author's life, education, teachers, contemporaries, disciples, works and influence over the scholarly circles, the second one, after a general introduction to the work, analyses its contents and methods and finally assesses it in terms of Arabic linguistics.Key Terms: Arabic Language, Al-Zajjāj, Kitābu Fa'altu wa Af'altu, Verb.