İbnü`s-Sikkît ve Kitâbu`l-Elfâz adlı eserinin tahlili

Abstract

Arap dilinde konulu sözlük anlamına gelen muʻcemu'l-meʻânî türü eserler, hicri II. y.y.'ın ortalarından itibaren küçük ve müstakil risaleler şeklinde telif edilmeye başlanmıştır. Bu tür eserler, belli konulara ayrılmış risaleler şeklinde olup dilin bütün inceliklerini ortaya koymayı hedeflemiştir. Arap Edebiyatı'nın altın çağlarından biri olarak nitelendirilebilecek bir dönem olan hicri III. asırda yaşamış olan İbnü's-Sikkît, Iṣlâḥu'l-Mantıḳ'tan sonra ikinci önemli eseri olan Kitâbu'l-Elfâẓ'ı telif etmiştir. Müellif, daha önce konulu sözlük alanında telif edilen tek bir konuyu ele alan küçük ve müstakil risalelerden farklı olarak bu eserinde özel hayattan toplumsal sorunlara kadar birçok konuyu ele almıştır. Bütün bu özelliklerine rağmen gerek eser gerek müellif hak ettiği ilgiyi görmemiştir. İbnü's-Sikkît (v. 244/858)'in hayatı, eserleri ve Kitâbu'l-Elfâẓ'ın tahlil edildiği bu çalışma giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Girişte bu tür eserlerin tarihi arka planı ele alınmıştır. Birinci bölümde de müellifin hayatı, ilim tahsili, hocaları, çağdaşları, öğrencileri, eserleri ile dilbilim geleneği üzerindeki etkileri incelenmiştir. İkinci bölümde ise eserin genel bir tanıtımının ardından kitabın hazırlanmasında esas alınan kaynaklar, muhteva yönünden tahlili ve kitapta takip edilen metotlar ele alınarak eserin Arap Dilbilimi açısından bir değerlendirmesi yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Arap Dili, İbnü's-Sikkît, Kitâbu'l-Elfâẓ, Konulu Sözlük.

The thematic dictionaries in the Arabic literature, called Muʻjam al-Maānī, have been written since the 2nd century A.H. as epistles and separate treatises. This kind of works are treatises devoted to particular topics meant to set forth all elegancy of the language. Ibn al-Sikkīt (d. 244/858), active in the 3th century A.H., a century that might be regarded as one of the Golden Ages of the Arabic literature, writes Iṣlāḥ al-Manṭıq and then Kitāb al-Alfāẓ, his second most important work. Unlike preceding epistles and separate treatises written in the genre of thematic dictionary and devoted poem particular issues, the author‟s work deals with a wide variety of topics that ranges from private life to social problems. Despite these qualities, neither the author nor Kitāb al-Alfāẓ have been given enough interest. Aiming at examining the life and works of Ibn al-Sikkīt and analysing his Kitāb al-Alfāẓ, this thesis consists of an introduction, two parts and conclusion. The introduction deals with the historical backgroung of this genre. Whereas the first chapter is devoted to the author‟s life, education, teachers, contemporaries, disciples, works and influence over the linguistic tradition, the second one, after a general introduction to work, deals with the sources depended on in the making of the work, analyses its contents and methods and finally assesses it in terms of Arabic linguistics. Key Terms: Arabic Language, Ibn al-Sikkīt, Kitāb al-Alfāẓ, thematic dictionaries.