Geçmişten günümüze Tarz-ı Nevin makamı

Abstract

TÜRKÇE ABSTRAKT (en fazla 250 sözcük): (TÜBİTAK/TURDOK'un Abstrakt Hazırlama Kılavuzunu kullanınız.) Bu çalışmada geçmişten günümüze Tarz-ı Nevin makamı incelenmiştir. Tarz-ı Nevin Farsça `Yeni tarz` anlamındadır. Haşim Bey tarafından oluşturulmuş bu makam bileşik bir makamdır. Türk Musikisi kuramcılarının birbirine yakın ifadelerle açıkladığı bu makam, birden fazla makam dizisinin birleşmesinden meydana gelmiştir. Bu kuramcılardan H. Saadeddin Arel, Yılmaz Öztuna, İ.Hakkı Özkan bu makamın Nikriz beşlisi kullanılmayan ikinci çeşit Şevkefza makamı dizisi ve Rast'ta Kürdi dörtlüsünün birleşmesinden oluştuğu konusunda hemfikirdirler. Ancak Yılmaz Öztuna, Suphi Ezgi'nin makamın oluşmasında son dörtlünün Kürdi dörtlüsü değil de Uşşak dörtlüsü olduğu düşüncesini savunduğunu belirtmektedir. Fakat Tarz-ı Nevin makamındaki fasıl külliyatı içinde hiçbir eserde Uşşak dörtlüsü kullanılmamıştır. Tarz-ı Nevin makamında günümüze az sayıda eser ulaşabilmiştir. Bu eserlerde oluşmuş külliyat da Şamlı İskender'e aittir. Külliyat içinde bestesi Haşim Bey, Udi Sedat Bey, M. İsmail Hakkı Bey, İsmet Ağa, Tanburi Osman Bey, Rıfat Bey, Kemani Ali Ağa ve Basmacı Abdi Efendi'ye ait olan 28 adet eserin notası bulunmaktadır. Bu eserlerin, gerek çeviriyazımı gerekse orijinal notaları da bu çalışma içinde yeralmıştır. Eserlerin ezgilendirilmesinde Gerdaniye'de Hicaz, Çargah'ta Hicaz, Acem'de Nikriz, Çargah'ta Çargah, Rast'ta Kürdi bestekârların hemfikir olduğu çeşnilerdir. Ancak bazı bestekârlar eserlerinde ana makam dizisi içinde yeralnıayan Hüseyni' de eksik Segah, dik Hisar'da Hüzzam, Çargah ve Dügah'da Buselik, Gerdaniye'de Kürdi gibi çeşnileri de kullanmışlardır. Tarz-ı Nevin makamındaki eserlerin bu çalışmada ezgisel incelenmesi yanında usûlleri de incelenmiştir. 16 ayrı usûl ile ezgilendirilen eserlerde çoğunlukla Sengin Semaî usûlü kullanılmıştır. Ağır Evfer, Ağır Düyek, Ağır Aksak Semaî gibi ikicni mertebede usûllere de yer verilmiştir. Bunların yanısıra günümüzde kullanılmayan Düyek-Sofyan ve Kazancılar Düyeği usûlleri'de Tarz-ı Nevin makamındaki eserlerde kullanılmıştır. Bu çalışmada Tarz-ı Nevin makamını oluşturan Haşim Bey'in hayatı ve eserlerine de yerverilmiştir. Fasıl külliyatı içinde 2 Beste, 1 Ağır Semai, 1 Yürük Semai ve 5 şarkı Haşim Bey' e aittir.

İNGİLİZCE ABSTRAKT (en fazla 250 sözcük): In this study `Tarz-ı Nevin Makamı` is examined from past to present. `Tarz-ı Nevin Makamı` is in the meaning of `new style` in Persian. This `makam` is a united `makam` of different `makams` and is formed by Haşini Bey. This makam, which is explained in similar ways by different classical Turkish Music theoreticians is constructed by joining different `makam` scales. Some of these theoreticians, H. Saadettin Arel, Yılmaz Öztuna and İ. Hakkı Özkan are in the same opinion that this makam is a merge of second type Şefkefza makam which does not contain Nikriz fivefold (That is a scale which contains five notes on Acemaşiran pitch) and Kürdi quartet on Rast pitch. However Yılmaz Öztuna has realised that, Suphi Ezgi is in the opinion that the last quartet is not Kürdi quartet but Uşşak quartet. Nevertheless in the `Fasıl Külliyatı` of Tarz-ı Nevin, none of the products contain Uşşak quartet (That is a scale which contains four notes on Rast Pitch). In `Tarz-ı Nevin Makamı` we have only few opus products left. The `Külliyat` in these products belong to Şamlı İskender. In this `Külliyat` only the 28 opus products belonging to Haşini Bey, Udi Sedat Bey, M. İsmail Hakkı Bey, İsmet Ağa, Tanburi Osman Bey, Rıfat Bey, Kemani Ali Ağa and Basmacı Abdi Efendi have notes. Both originals and translated copies of these opus products are in this work. During the melody making, Hicaz on Gerdaniye pitch, Hicaz on Çargâh pitch, Nikriz on Acem pitch, Çargâh on Çargâh pitch, Kürdi on Rast pitch, composers approved tastes exist. However some composers used tastes not existing in the main `makam` scale like. Eksik Segah on Hüseyni pitch, Hüzzam on dik Hisar pitch, Buselik on Dügâh pitch, Kürdi on Gerdaniye pitch. Within this study, the rythmic patterns of the opus products of Tarz-i Nevin is also examined besides their melodies. These opus products' melodies are made by 16 different rhythmic patterns and mostly by the rhythmic pattern of Sengin Semaî. Also some second level rhythmic patterns like Ağır Evfer, Ağır Düyek and Ağır Semai take place. Ever some rhythmic patterns which are not used today, like Düyek Sofyan, and Kazancılar Düyeği are used in `Tarz-i Nevin Makamı`. Within this study the life story and the list of products of the former of `Tarz-ı Nevin Makamı` Haşim Bey is included. In fasıl külliyatı; 2 Beste (a kind of composition), 1 Ağır Semai, 2 Yürük Semai, and 5 Şarkı belong to Haşim Bey.