Geçmişten günümüze Tebriz makamı ve eleştirisi

Abstract

ÖZET Tebriz; Doğu Azerbaycan'ın merkezi olan şehrin adıdır. Aynı zamanda da; Türk müziğinin 200 sene öncesinde kullanılmış makamlarından biridir. Toplam 27 eserin bestelendiği Tebriz makamı, tüm eserler incelendiğinde görüldü ki, Rast makamının inici-çıkıcı seyir özelliğine sahip bir şeklinden başka bir şey değildir. Özgün olmayan bu makam, günümüze, müzik tarihinden kalmış küçük bir isim olarak gelebilmiştir. Beste yapmak için tercih edilen bir makam olma özelliği yoktur. Bu makama ait 27 eserin; 8'i dinî, 3'ü saz eseri, 16'sı sözlü eserdir. Ancak bu sözlü eserlerden 3 'üne ulaşılamamıştır. Tüm bu eserler, Arel anlayışı esasına göre ve özel bilgisayar programında notalanmıştır. Tebriz makamım kullanan bestekarlar, Muallim İsmail Hakkı Bey, Neyzen Şeyh Ali Rıza Efendi, Haham Nesim Sivilya, Abdülkadir Töre, Nayi Emin Dede, Sahhaf Hafız Efendi, Hafız Hüseyin Tolan'dır. Hamamizade İsmail Dede Efendi, Tebriz makamını içinde barındıran Tebriz-Haveran makamında bir ilahi bestelemiştir. Bazı kaynaklara göre bu makamı bulan M. İsmail Hakkı Bey, sadece yapmış olduğu 12 eseri ile ve bu makamı tekrar canlandırması ile önemlidir. Oysa bu makam, ilk olarak, M. İsmail Hakkı' dan İSO yıl evvelinde Nayi Emin Dede tarafından kullanılmıştır. Dolayısıyla bu makamı ilk ortaya çıkaran Nayi Emin Dede'dir. Tebriz adını taşıyan iki makam daha vardır. Bunlar; Tebrizî ve Tebriz- Haveran'dır. Ancak bu makamlara ait eserlere (Dede'nin Tebriz-Haveran ilahisi dışında) ulaşılamamıştır. Bu makamlara günümüzde kullamlmamaktadu-.

SUMMARY The Tebriz is a name of the city which is the century of the East Azerbaycan and a tone in the Turkish music, too. There are 27 piece of the music belong to this tone. I analised these notes and I saw that, this tone has a line of uphiil and downhill. Tebriz is not a new tone. The Tebriz tone is an only name of a tone which is not usefull, unsimilar comes today from the Turkish music's history. The eight of notes are religious, three of them are music for instrument, and sixteen of them are lyrics. All these pieces are wrote in a musical note's programme in computer. And those are wrote in the Arel's understanding. Some composers have used this tone. These composers are Muallim Ismail Hakkı, Neyzen Şeyh Ali, Haham Nesim Sivilya, Abdulkadir Töre, Nayi Emin Dede, Sahhaf Hafız Efendi,Hafız Hüseyin Tolan. Hamamizade İsmail Dede has used a tone contains the Tebriz tone, in his composition a music passage is a religious music. This tone's name is Tebriz-Haveran. According some books,man who creates this tone is Muallim Ismail Hakkı. But it 's not true. He composed 12 musical compositions belong to Tebriz tone. But, first of all, this tone was used by Nayi Emin Dede, 150 years ago. As a result, the Tebriz tone is not a special tone. And this is not used today in the Turkish music. »ssseîî*