Türkiye-Azerbaycan ekonomik ilişkilerinde Bakü-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı

Abstract

ÖZET Hazar Havzası, 20. yüzyıl sosyoekonomik politikalarını büyük ölçüde etkileyen ve jeopolitik teorilerde yer işgal eden çok önemli bir coğrafi alandır. Dünya enerji kaynaklarının yükselen değeri olarak görülen Hazar Havzası muazzam enerji kaynaklarına sahip olması nedeniyle, uluslararası terörizm, nükleer silahların denetimi ve en önemlisi de enerji arz talebinin güvenliği ve çeşitlendirilmesi gibi kaygılarla dolu dünya ülkeleri için çok büyük bir önem taşımaktadır. Hazar Havzası petrollerinin dünya pazarlanna çıkış yönü batı ülkeleri, Türkiye ve de bölge ülkeleri için çok büyük bir önem taşımaktadır. Tezimizde, Hazar Havzası petrollerinin ihraç yönünün Bakü-Ceyhan doğrultusunda olması halinde Kafkasya ve Orta Asya ülkeleri ile Türkiye arasındaki ekonomik ve siyasi ilişkilerin gelişerek süreklilik kazanacağı üzerinde durulmuş, ayrıca Hazar Havzası petrollerinin taşınmasında çevresel açıdan kabul edilebilir, ekonomik yönden tercih edilebilir ve de siyasal açıdan uygulanabilir en güçlü boru hattı seçeneğinin hangi güzergahta kurulması gerektiği ele alınmıştır. Araştırmamızın birinci bölümünde Hazar Havzası'nda petrol rezervleri olan ülkelerin gelecekteki petrol üretim, tüketim ve ihraç potansiyelleri üzerinde durulmuştur. Bölüm içinde Azerbaycan petrolünün tarihçesi ve Azerbaycan'ın yaptığı petrol anlaşmaları gözden geçirilmiştir. İkinci bölümde, Hazar havzası petrollerinin hangi yöntemle dünya pazarlanna ulaştırılması gereği üzerinde durularak, belirlenen taşıma yöntemi çerçevesinde `alternatif olarak öne sürülen boru hatları incelenmiştir. Bölüm içinde, petrol taşımasından kaynaklanan risklerin Türk Boğazlarına olabilecek etkilerine değinilmiş ve bu anlamda gündeme getirilen ve Türk boğazlarını by-pass eden alternatif boru hattı olasılıklarının ekonomik ve çevresel anlamda incelemesi yapılmıştır. Araştırmamızın sonuncu bölümünde, Türkiye-Azerbaycan ekonomik ilişkileri incelenmiştir. Bölüm; Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı'nın Türkiye ve Azerbaycan ekonomilerine olası katkılarının değerlendirilmesiyle sonuçlandırılmıştır. Çalışmamızın sonuna Azerbaycan'ın petrol yataklarının işletilmesi çerçevesinde yaptığı `Üretim Paylaşım Anlaşmalarının` ayrıntılarını gösteren bir ek bölüm konulmuştur.

ABSTRACT Hazar Region as the oil and natural gas fields has become one the most important geographical regions that has not only influential on the socio-economical policies, but also on the geopolitical theories and interests of many states. As a result of consisting large amount of oil and natural gas resources, the region has been viewed as the rising star of the world's energy resources. Therefore, the region has become a very important place for world community which has been threatened and suffered by international terrorism, control of nuclear weapons, and the rapid decrease in the energy, possible variation in the energy sources and most importantly sharp increase in the energy demand. In my thesis, I have dwelled on the issue of the Bakü-Ceyhan Oil Export Pipe Line and if this project is accepted and made possible, it will increase and give more stabilized shape to the economical and political relations between Turkey and the countries in Caucasus and Central Asian. I have also discussed and questioned economically the most preferred, politically the most applicable Oil Pipe Line among the competitive pipeline offers. In the first chapter, I have discussed the future oil production; consumption and oil export potential of the countries in the Hazar Region. I have also provided information on the historjr of oil production in Azerbaijan, and the international agreements on the oil export between Azerbaijan and the other countries. The second chapter of my thesis is about the discussed oil export pipelines. I have discussed the most effective route for the oil pipelines, and in the frame of alternative routes, I have also evaluated the advantages and disadvantages of the each routes. This chapter also provides information on the possible threat for Turkish straights that may occur while the passage of the ships loaded with oil from Hazar region. While dwelling upon the question of the possible threats for Turkish straights, I have discussed the advantages of the pipeline routes that by-pass this danger. In the last chapter of my study, I have evaluated the economical ties and relations between Turkey and Azerbaijan. This chapter is concluded with the discussion on the Bakii-Tiblisi-Ceyhan Pipeline's possible contributions for Turkish and Azerbaijani economies. I have added an `Appendix` of the `Oil Production Sharing Agreements` that has been signed between the governments of Azerbaijan and various oil consortiums.