Urartu Krallığı`nın ekonomik yapısı

Abstract

TÜRKÇE ABSTRAKT (en fazla 250 sözcük) CTÜBÎTAK/TURDOK'UN Abstrakt Hazırlama Kılavuzunu kullanınız.) TÜRKÇE ÖZET Urartu Krallığı M.Ö. 9. yüzyılın ortalarında kurularak zamanın büyük siyasi güçleri arasında şaşırtıcı bir hızla gelişmiş, Van Gölü'nün doğu kıyısındaki başkenti Tuşpa'dan doğal bağlantı yollan boyunca genişleyerek günümüz Türkiye, İran, Irak ve Ermenistan sınırlarıyla bölünen dağlık bölgede egemen hale gelmiştir. Dağ yamaçlarındaki büyük kaleler, günümüzde bile hala sulama işlevini sürdüren sulama kanalları, tarımsal organizasyonu, taş ve metal işçiliğindeki gelişmişlik düzeyi ve yazılı kaynaklar Urartu Krallığı 'nm etkili bir siyasi ve ekonomik güce sahip olduğunu göstermektedir. Asur imparatorluğu 'nun çağdaşı ve komşusu olan Urartu Krallığı, Asur'un baskısının bölgede hayli artığı bir zamanda oluşmaya başlamış, Asur'un zayıf dönemlerinde gelişmiş ve Asur împaratorluğu'nun dirilişinin arkasından gelen şiddetli saldırılara karşın ayakta kalmayı başarmıştır. Urartu yazılı kaynaklarının az sayıda ve içerik bakımından yetersiz oluşu gibi sebepler, Urartu ekonomisi üzerine çalışma yapmayı kısmen zorlaştırmaktadır. Nitekim biz, `Urartu Krallığı 'nın Ekonomik Yapısı` başlıklı bu çalışmamızda Urartu kaynaklarının yanı sıra göre daha detaylı bilgilere sahip çağdaşı Asur yazıtlarından da yararlanmış bulunmaktayız. Tezimizin I.Bölümü'nde Urartu Krallığı 'nın çekirdek bölgesi olan Van Gölü Havzası'nın coğrafî oluşumu, toprak yapısı, bitki örtüsü ve iklim özellikleri gibi insanların bir bölgeye yerleşmesi ve yaşaması için gerekli olan çevresel özellikler, ekonomik etkenler açısından ele alınmıştır. II.Bölüm'de, Van Gölü Havzası'nın, Urartu Krallığı kurulmadan önce göstermiş olduğu sosyo-ekonomik yapı ve gelişimi kronolojik olarak ele alınmıştır. III. Bölüm 'de her türlü ekonomik faaliyet açısından Urartu'nun ekonomik yapısı belirlenmiştir. Bu bölüm, daha çok Urartu Krallığı 'na ait yazılı ve arkeolojik verilerden elde edilen bilgiler ışığında oluşturulmuştur. IV. Bölüm'de Urartu 'daki ekonomik ve idari yapılanma kral, saray ve tapınak başta olmak üzere askeri ve bürokratik bütün karar mekanizmaları açısından ele alınarak irdelenmiştir. V. ve son Bölüm'de ise, M.Ö. 13. yüzyıl Beylikler Dönemi'nden başlayarak Urartu Krallığı 'nın yıkılış tarihi olan M.Ö. 585 yılına dek geçen süre içerisindeki ekonomik yapı, tezimizin diğer bölümlerinde sunduğumuz arkeolojik ve yazılı veriler ışığında bir kez daha değerlendirilerek ortaya çıkan sonuçlar gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.

İNGİLİZCE ABSTRAKT (en fazla 250 sözcük): ABSTRACT This work aims at providing a comprehensive picture of `Economical Structure of the Urartian Kingdom`. Urartu was one of the major power in the ancient Near East during the first millennium B.C.E. and it was always remained as a feared rival of the Assyrian Empire. After centuries of a tribal life, in the ninth century B.C. the Urartian state established. According to Assyrian written sources, the Urartian kingdom developed from the unification of feodal tribes that lived in the eastern Anatolian highlands for a long time. Beside political events, these Assyrian inscriptions also give information about the construction of the fortified cities, all sorts of building activities and military expeditions in other words a growing organization originated from Van Lake Basin, together with Urartian written sources themselves. However, the absence of the rich Urartian documentation and/or slim information received from the available ones on all the aspects of the economical structure cause difficulty on the interpretation of the relevant archaeological data. There are five main chapters in this Ph.D. dissertation which deals with `Physical Geography of eastern Anatolia and Lake Van Basin` in Chapter One. Then in Chapter Two, it is argued that the socio-economical structure of Van Lake Basin and its environs before the period of the Urartian kingdom. I provide an assessment for this chapter from two approaches namely pre-Early Iron Age which goes back to Chalcolithic Period and Early Iron Age. In Chapter Three, I attempt to determine the economical structure of the Urartian kingdom from various aspects involving agricultural activities, farming, production of metal artifacts, trading activities, surplus obtained after military expeditions such as booty and tribute, textile and pottery manufacture. In Chapter Four, I discuss the economical and political organizations developed in Urartu and their relationships with each other. The determinative mechanisms of a state namely the king or the priest in priority as parameters to highlight how they are associated with the economy of the Urartian kingdom. Chapter Five presents a general picture of the economical structure of the Urartian kingdom within the framework of all the conclusions received from the preceding chapters. Economy is a phenomenon that has rarely been documented in the Urartian written sources. So identifying Urartian economical structure due to archaeological and linguistic evidence in this dissertation will display a new light on Urartian researches.