Modern Kırgız edebiyatındaki hikayelerinde kadın (Cengiz Aytamatov, Cemile; Öskön Danikeev, Kızın Sırrı; Kasımalı Cantöşev, Benim Kaderim

Abstract

ÖZET Kırgız Edebiyatı, tarihî süreç içerisinde siyasî, sosyal ve kültürel hadiselere bağlı olarak yeni türler ve şekiller kazanmıştır. Bu türlerden birisi de hikâye türüdür. 1920'li yıllarda Kırgız yazarları arasında daha çok Batı edebiyatları ve Rus Edebiyatı'nın etkisi ile kendini göstermeye başlayan hikâye türü, 1930'lu yıllarda, M. Elebayev, C. Aşubayev, K. Cantöşev, T. Sıdıkbekov gibi isimlerce daha da geliştirilmiştir. Ancak Kırgız Edebiyatı'nda hikâyelerin edebî bir tür olarak edebî sahada yerini aldığı yıllar, 1935-1941 yıllarıdır. Bu dönemde yeni hikâye yazarları, zengin konularla, yeni, metodlar denemeye başlamışlardır. II. Dünya Savaşı sonrasında, uğranılan tahribatı telafi etmek için bütün ülkede yeniden yapılanma süreci gereği, kolhoz sistemine ağırlık verilmiş, ağır sanayii hamlesi başlatılmış, eğitim ve kültür seferberliği hız kazanmıştır. Bu gelişmeleri ortaya koyan eserlerde de yine çalışkanlığı, dinamizmi, çağdaşlığı sembolize eden ideal portreler sunulmuştur. Bu portrelerden bazılarını ise, yine yeniden yapılanma çalışmaları neticesinde yeni haklar kazanmış olan kadınlar oluşturmuştur. Bu dönemde yazılan hikayelerdeki kadın kahramanlar, geleneksel pasif kadın tipinden son derece farklı olup, özgüvene sahip ve kendi geleceği için üzerindeki toplumsal baskılara direnebilen kadınlar olmuştur. Bu tip kadınların yer aldığı hikayeler arasında `Camiyla`, `Betme Bet` (Cengiz Aytmatov), `Kızdın Sırrı` (Öskön Danikeyev), `Menim Tağdırım` (Kasımalı Cantöşev), `Astra Gülü` (Zuura Soronbayeva)`, `Tuğlup Öskön Üy` (Mendi Mamazayirova), `Kelgin Kuşlar` (Asanbek Stamov) adlı hikâyeler önemli bir yer tutar. Bu hikayelerdeki kadın kahramanlar, yukarıdaki özellikler çerçevesinde belli açılardan farklı özellikler taşımakla birlikte, çoğunlukla benzerlikler göstermektedirler. Karakteristik özellikleri açısından olaylar karşısında akıl melekelerini kullanabilme, duygularını kontrol altına alabilme yeteneğine sahip olan bu kadınlar, toplumun bir ferdi olarak, kendi varlığını ortaya koyma mücadelesi verebilen kadınlardır.

ABSTRACT A number of new literary forms and styles were incorporated in modern Kirghiz literature as a result of various political, social and cultural developments. One of the these forms is the story. The story first emerged as a literary form under the influence of Western and Russian Literature in the 1920s and was developed even more by M. Elebayev, C. Aşubayev, K. Cantöşev, T. Sıdıkbekov in the 1930s. However it was only in 1935-1941 that we see the story established itself as a full literary form in Kirghiz literature. In this period new authors used multi layered subjects and new methods. Af ter the Second World War, the whole country was busy with refurbishment to compensate for the damages of the war: kolhoz system and heavy industry was launched as well as educational and cultural reconstruction gained momentum. The literary works of the period reflect this spirit: hardworking, dynamic, modern portraits were emphasized. Some of the important characters were women who were rewarded new rights as a result of reconstruction movements. These women differ from the traditional passive woman role. They have self confidence and fight for their future by resisting to social pressures. Some of the important stories which set an example to the new type of women are: `Camiyla`, `Betme Bet` (Cengiz Aytmatov), `Kızdın Sırrı` (Öskön Danikeyev), `Menim Tağdırım` (Kasımalı Cantöşev), `Astra Gülü` (Zuura Soronbayeva)`, `Tuğlup Öskön Üy` (Mendi Mamazayirova), and `Kelgin Kuşlar` (Asanbek Stamov). The women characters in above mentioned stories have their differences but they have many features in common in relation with the role they undertake. One of the most important common aspects of women characters are their reasoning and keeping feelings under control as they try to realize themselves as a member of the society.