Gazetelerde haber dilinin özellikleri ve kültürel farklılıklar doğrultusunda anlamlandırılması

Abstract

ÖZET Bu çalışmanın amacı kitle iletişim araçları içinde gazeteleri, toplumsal gerçekliğin bir aynası olarak gören ve 'yansız' haberi gerçekle bir tutan geleneksel çoğulcu yaklaşımın getirdiği haber dilinin şeffaf bir aktarıcı olduğu kavramsallaştırmasını tartışmaya açmak; geleneksel gazetecilik kuralları doğrultusunda tarafsızlığı sağlaması için kullanılan dil ile haberlerin yazılmasının, haberde kaynak söylemlerinin iktidarını kuran bir yapısal yanlılık sorunu ortaya çıkardığını ve yorumlayıcı topluluk olarak gazetecilerin anlamlandırdıkları haber olaylarının kültürel kodlarla aktarılmasının sonucunda kültürün ortak duyusal ideolojisinin de yapılandığını, haberin evrensel örgütlenmesinin getirdiği evrensel dile kültürel dilin ve ideolojisinin de eklemlendiğini göstermektir. Bu çalışmada haber inşa edilen bir sosyal ürün, yapılanmış bir söylem olarak ele alınmıştır. Haberin sosyal bir ürün veya yapılanmış bir söylem olarak ele alınması araştırmanın hangi aşamalarda gerçekleştirileceğini de yönlendirmiştir. Çalışmada haber metinlerinin günlük gazetecilik pratikleri içinde üretimi, metinlerin seçimi, oluşturulması ve sunulması safhalarında incelenmiş ve haber metinlerinin inşa edildiği kültürel ortamın, toplumun ideolojik atmosferinin dilsel pratikler yoluyla haberde dolayımlanması incelenmiştir. Araştırma kültürel farklılıkları doğrultusunda Türk ve Kıbrıs Türk gazeteleri üzerinde söylem analizine giderek haberin evrenselleşen dilini ve kültürel dilini ve birbirleriyle eklemlenmesini bulmaya çalışmıştır. Çözümlemede Türkiye'nin 14 Nisan 2001 tarihli ekonomik programı örnek olayında Hürriyet ve Kıbrıs gazetelerinin anlamlandırdıkları, Van Dijk'ın söylem çözümleme modeli kullanılarak, haber metinlerinin makro ve mikro yapıları üzerinde incelenmiştir. Mikro yapısal analiz kültürel anlam birimlerinin daha iyi tespit edilebilmesi için Barthes'ın anlamlandırma modelinden yararlanarak gerçekleştirilmiştir. Sonuç, haberin dilsel pratikler yoluyla yapılanmış bir söylem olarak ele alan ve bu söylemin gazeteciliğin mesleki ideolojiler sistemi tarafından denetlendiğini savunan görüşleri desteklemektedir. Gazetecilik pratikleri kültürün ortak duyusunu da kullanarak, kaynak söylemleri ile yapılanmış ilişkilere giderek söylemi denetlemekte ve metin egemen söylemler etrafında kapanmaktadır. Anahtar kelimeler: Haberin üretimi, gazetecilik pratikleri, anlam yapımı, kurulma(inşa)/yeniden inşa, haber metinlerinin kapalılığı

ABSTRACT This study intends to discuss the conceptualization of news language which is defined with transparent vehicle role by the pluralist approach understand the newspapers in the media as a mirror of reality and 'impartial' news as a real. This study would like to show news language which is used to provide impartiality on writing news that bring structured subjectivity through with news sourse relations; also it aims to indicate that when journalists signify and write news according to cultural codes as interpretative community, culture's common sense or cultural ideology is constructed and added to global news language. In this research, news was accepted and taken as a social product or discourse be structured and this was determined the searchs' ranks. In the study the production of news texts in daily journalistic practices were investigated on phase of selection, preparing and presentation of texts. Also the research aimed to consider that news texts were constructed with language practices in cultural place in community's ideological atmosphere. Through the discourse analysis model of Van Dijk, discourse analysis were realized on Turkish and Turkish Cypriot newspapers because of their cultural diversity and studied to find global language and cultural language. On analysis of Turkey's new economic program which was chosen as model event, Hürriyet and Kıbrıs newspapers were investigated on signified news of them according to macro and micro structures in Dijk's model. Beside on micro structure analysis Barthes's signification model was used to find cultural meanings. In conclusion it was approved that news is a discourse be structured by journalistic ideological system. Even journalistic practises use the cultural common sense to confirm news sourse discourse, and news texts close with frame of hegemonic discourse. Key Words: News production, journalistic practices, meaning production, contraction/ reconstruction, closure of news texts