Türkçe meallerde kavram çevirileri sorunu: Salat kavramı örneği

Abstract

Meallerin müşterek, ezdâd, müteradif ve terimleşmiş kavramların çevirisini nasıl ve neye göre yaptıklarını `salât` kavramı örneğinde incelemeye ve `salât` kavramını semantik analize tabi tutarak doğru anlamı tesbit etmeye çalıştık. Tezimizde ilk dönem sözlükleri, cahiliye şiiri, Kur'ân bütünlüğü, ayet bağlamı, nüzûl ortamı ve Hz. Peygamberin tefsîri gibi kriterleri ölçü aldık. `Salât` kavramı, çokanlamlı/lafzı müşterek bir kelime olup vahiy sürecinde ıstılahi anlamını kazanarak kavramlaşmış ve Türkçe'de `namaz` ibadetine indirgenerek anlam daralmasına uğramıştır. `Salât` kelimesinin ezdad ve müteradif olduğu da ifade edilmiştir. Ancak bize göre salat kavramı ezdad ve müteradif bir kelime değildir. `Salât` kelimesinin, cahiliye döneminde Arapçaya Ehl'i-Kitâp'tan geçtiği ve o dönemdeki Arapların bu kelimeyi İbranice'deki anlamıyla (dua) kullandıkları görülmektedir. Arapların başka dillerden alıp Arapçalaştırdıkları `salât` kavramının sözlüklerdeki anlamları kronolojik olarak şu şekilde sıralanabilir: `Sırtın ortası; uyluk kemikleri, uyluk kemiklerinin hareket ettirilmesi, yarış atlarından ikinci olanın birincinin uyluğunun hizasında durması,saygı için eğilip bükülmek; duâ, rahmet, bereket, istiğfâr, keramet, tezkiye, güzel anma, tesbih, kıraat, din, ibadethane, destek.` `Salât` kavramının anlam takdirinde müfessirlerin izledikleri genel geçer bir metodolojileri bulunmamaktadır. Müfessirlerin kelimenin anlam takdirinde şer'i anlamı tercih etmiş olmaları Medenî âyetler için geçerli olsa da Mekkî âyetlerin çoğunda geçerli değildir. Salat kelimesi, yaygın kabulün aksine Kur'an'daki birçok yerde namaz anlamında değil; daha çok sözlük anlamında kullanılmıştır. Salat kavramının daha önce zikrettiğimiz birçok anlamının olması, aslında `salât`ın tüm bu anlamların üstünde bir çatı kavram olduğuna ve tüm anlamları içine alan üst bir anlama sahip olduğuna işaret etmektedir. Salat kavramının ifade ettiği üst, çatı anlam `görev ve sorumluluk bilinci`dir.

In the context of the concept salah, We have tried to study how and relative to what the Qur'an translations translate common (mushtarak), azdâd (antonyms), mutaradif (synonymous) and termed concepts; and to determine the true meaning by analyzing salah semantically. In our thesis, we considered the first-period dictionaries, the poetry of the ignorance era (jahiliyah), the integrity of the Qur'an, the context of the verse, circumstances of revelation (asbab al-nüzul), and the Prophet's exegesis.The concept of salah is a multi-faceted word, which is conceptualized by acquiring the meaning of revelation in the revelation process and reduced to `prayer (duʿāʾ)` in Turkish. It is also stated that the word salah is an azdad and a mutaradif. However, in our opinion, the concept of salah is not one of an azdad or a mutaradif.It is seen that the word salah passed through Ahl Al-Kitap in Arabic language during the era of ignorance, and that Arabs at that time used this word in the meaning of Hebrew (prayer). The Arabic meanings of the concept of salah, which Arabs taken from other languages, can be listed chronologically in the dictionaries as follows: `The middle of the back, the thigh bones, the movement of the thigh bones, the standing of the race horses aligned with the thighs of the horses in front, bending and bowing for respect, prayer, mercy, blessing, praying for forgiveness, miracle, spiritual purification (tazkiyah), honourable mention, celebrating with praise, qiraah, religion, place of worship, support.`There is no general methodology that the commentators follow in determining the meaning of the salah. The commentators have been preferring the meaning of the salah in harmony with its shar'i meaning, It can be true for Madani period Qur'anic verses yet for Maccan period it cannot. Unlike popular acceptance, prayer (صلاح) does not mean salah in the Qur'an; it is used generally in dictionary meaning.The fact that salah has many meanings which we have mentioned earlier, in fact, indicates that salah has a higher meaning that it is a dominant concept above all these meanings and contains all related meanings. The upper, roof meaning expressed by the salah concept is task and responsibility awareness.