Bir İslâm şehri olarak Gazne (338/949-492/1099)

Abstract

Gazne, Horasan ve Hindistan sınırında yer aldığından stratejik açıdan önemli bir şehirdir. Bu yüzden tarih boyunca farklı devletler tarafından ele geçirilmeye çalışılmıştır. Üç asır İslâm ordusuna, ciddi bir şekilde direnen Rutbil'in hâkimiyeti alanında yer alan Gazne'nin kesin fethi ise Alp Tegin tarafından 351/962 tarafından gerçekleştirilmiştir. İslâm hâkimiyetine girmesi şerhin tarihinde bir dönüm noktası olmuştur. Zira bu dönemden sonra şehir siyâsî, sosyal, kültürel ve ilmî alanlarda, etkileri günümüze kadar süren gelişmelere sahne olmuştur. Bu çalışma, Gazne'nin yaklaşık bir asırlık zaman dilimini, İslâm Tarihi ve Coğrafya kaynaklarıyla biyografi alanında yazılan eserlerin verilerine dayanarak Gazne şehrini Alp Tegin döneminden Sultan İbrahim döneminin sonun kadar çok yönlü bir şekilde ele almaktadır. Gazne çalışmamızın kapsadığı dönemlerde Gazneli Devletinin başkenti olduğundan siyâsî ve Hint kıtasına devamlı yapılan seferlerin merkezi olduğu için de askeri karakterisiyle ön planda olan bir şehirdir. Şehir söz konusu birikimleriyle kısa sürede bölgenin gözde merkezlerinden birisi haline gelmiştir. İstikrar ve güvenliğe sahip olan şehir hem ticari ve hem de kültürel bakımından gelişme göstermiştir. Çok sayıda ulemanın uğradığı şehir İslâm Dinî ve kültürünün Hint kıtasına yayılmasında önemli rol oynamıştır. Gazne, çeşitli mezhep ve görüşlerin ortaya çıkıp aklî ilimlerin etkisinin hayli fazla olmaya başladığı bir dönemde Ehl-i Sünnet ekolünün yaygınlaştırılmasında ve savunulmasında önemli bir yere sahiptir. Bu yönüyle şehir bölgede bir takım sapık düşüncelerin engellenmesinde adeta bir baraj görevi ifa etmiştir.Şehrin, tarih boyunca bir dizi yıkıcı saldırılara maruz kalmış olması ve klasik kitaplarda hakkında yeterince bilgi bulunmaması özellikle fizikî anlamda sahip olduğu birikimlerinin, tam anlamıyla anlaşılmasına imkân vermemektedir.

Ghazna is a strategically important city as it is situated on the border of Khorasan and India. Therefore, throughout history, Ghazna was tried to be conquered by different states. Ghazna, under the rule of Rutbil, who resisted seriously to Islamic Army three century, was conquered by Alp Tagin ( 351/962). Islamic domination has been milestone in the history of the city. After this period city developed in political, social, cultural, and scientific fields. This development is felt today. This work deals with the city of Ghazna from the period of Alp Tagin to and of period of Sultan İbrahim, based on an approximate centre old history of Ghazna, sources of Islamic history and geography, and Works written in the field of biography. During periods covered by our study; Ghazna is a political city because it is capital of Ghaznavide States, also it is a military city because it is a hub of İndian- dominated expeditions. The city, became one of the centers of the region in a short period of time. The city, which has stability and security, has developed from both commercial and cultural aspects. The city where many scholars have visited has played an important role in spreading the Islamic and cultural heritage to Indian continent. Ghazna has an important place in the dissemination and defense of the people of Sunnah at a time when various sect and opinions have emerged and great deal of mental science has begun to emerge. In this respect, city has carried out a dam mission in the face of perverted thought.The city has been exposed to a series of devastating assaults throughout history, and there is no enough information in classic book therefore, the values that the city possesses are not fully understood.