28 Şubat kararlarının basındaki yansımaları: Hürriyet ve Zaman gazetelerinin karşılaştırılması

Abstract

ÖZET Bu çalışmanın amacı kitle iletişim araçlarının toplumsal gerçekliği inşa ettiği varsayımına dayanan eleştirel yaklaşımlar temelinde, Türkiye'deki 28 Şubat MGK kararlarının, bu kararlara farklı anlamlar yükleyen iki yazılı basın organı tarafından nasıl aktarıldığını anlamaktır. Liberal çoğulcu yaklaşım tarafından gerçeğin birebir yansıması olarak görülüp, dilin bu yansımanın `şeffaf bir aktarıcısı` olarak kabul edildiği haber metinleri, akredite kaynaklara bağımlılık ve son kertede bu kaynakların söylemlerini yeniden üretmesi nedeniyle yapısal bir yanlılığa sahiptir. Bu yanlılık ancak metinlerin içine girilip, niteliksel bir inceleme sonucunda deşifre edilebilecek özellikler taşımaktadır. Materyal kaynağı olarak Hürriyet ve Zaman gazetelerinin kullanıldığı bu çalışmada, haber metinleri, `toplumsal bir çıktı` ve `yapılandırılmış bir söylem` olarak düşünülmüştür. Basının ideolojik işlevi ve karşıt söylemler temelinde incelenen 28 Şubat MGK kararlarının yazılı basında temsil edilme biçimi, Türkiye için önemli bir tartışma hattı yaratmıştır. Karmaşık ve çok boyutlu bir süreç olan Türk modernleşmesinin de bu hat üzerinde bulunduğu varsayımıyla, adı geçen iki yazılı basın organının metinleri bu bağlamda okunmuş; Türkiye basınının 28 Şubat MGK kararlarıyla ilgili metinlerini anlık bir refleksin sonucunda değil uzun yıllardır varolan bir `gelenek` etrafında anlamlandırdığı vurgulanmıştır. Teun A. van Dijk'm `haber metinlerinde söylem çözümlemesi` yönteminin kullanıldığı bu çalışmada, materyal kaynağı iki gazetede yer alan metinler, makro ve mikro yapısal özelliklerine göre incelenmiştir. Makro ve mikro yapısal özellikler olarak söz edilen bu ayrım, haber başlıkları, spotlar ve girişlerin okuyucuya metnin anlaşılması hakkında makro önermeler getirdiği, dilin sentaktik yapısı, sözcük seçimleri ve retorik çerçeve sayesinde de bunun mikro ölçüde gerçekleştirildiği varsayımına dayanmaktadır. Araştırmanın sonucu, haberin egemen anlamlandırma tarzının dışına çıkamayan bir söylem olduğu, söylemin de mesleki ideolojiler tarafından belirlendiğini savunan görüşleri destekler niteliktedir. Anahtar Sözcükler: İdeoloji, oydaşma,, Türk modernleşmesi, Türkiye'de basın, haber söylemi.

ABSTRACT The aim of study is, how two Turkish newspapers present the meanings of `February 28 NSC (National Security Council) Decisions` in Turkey on the critical approach of the theory `mass media constrcucts social reality`. News texts, which are accepted as `transparent tranmitter` of the unique reflection of the reality, contents `structural subjectivity` because of dependency to accredited sources and reproduction of these sources' discourses. This subjectivity can only be decoded by the way of qualitative analysis of the text. New text are considered as `Social Production` and `A Structured Discourse` in this study which takes Hürriyet and Zaman newspapers as the materials. Ideological function of media and formation of the presantation of `Feb. 28 NSC Decisions` on press had caused to restart the argument base (reliability- unrelibility) in Turkey. Hürriyet and Zaman newspapers were analysized as the acceptation of the idea that `complex and multidimensional Turkish modernisation is on argument base` that means Turkish media did not response to Feb. 28 NSC Decision but structured it from the traditional` argument base. Texts in these two newspapers were analysed according to their macro and micro structural aspects by the using methodology of `discourse analysis in news text` of Teun A. van Dijk. This methodology stands on the hypothesis of `news leads, spots, and enters` which brings macro proposals about clarify text to readers by using syntaktic structure, word selection and rhetorical frame for micra realisation of macro proposals. The result of this analysis supports the idea of `news can not be presented as a discourse which out of the dominant definition and news discourses are determined by professional ideology.` Key words: Ideology, concencus, Turkish modernization, Turkish press, news discourse,