Varka ve Gülşâh mesnevisi minyatürlerinde renk biçim ve kompozisyon

Abstract

Geleneksel Türk İslam Sanatları içerisinde bulunan minyatür sanatı, kendine özgü teknik ve tavrının dışında zaman içinde gelişen resim sanatına da ilham kaynağı olmuştur. Erken çağlardan itibaren kendini gösteren tasvir, estetik ve sanat anlayışından öte bir ihtiyaçla insanın tanınma ve anlaşılma ihtiyacına karşılık vermiş, insana hikâyesini anlatma fırsatı sunmuştur. Bu sayede sanat tarihi ve tarih açısından da önemli bir yere sahip olan minyatür sanatı; çizgi, renk, motif ve kendine özgü sembolizmi ile de birçok şey anlatmaktadır. Ayyukî'nin XI. yüzyılda Gazneli Sultan Mahmud'a sunmak için kaleme aldığı Varka ve Gülşâh Mesnevisi'nin, bütün halinde elimize ulaşan en eski tarihli ve tek nüshası, XIII. yy. ortalarına tarihlenmiştir. Minyatür sanatına dair Osmanlı dönemi eserleri üzerinde yürütülen pek çok çalışma kayda geçmişken, Osmanlı dönemine de kaynaklık eden Selçuklu dönemi eserleri üzerine yapılan çalışmalar kısıtlıdır. Varka ve Gülşâh Mesnevisi'nin minyatürlerini inceleyerek dönemin malzeme, teknik, üslup ve sosyokültürel yapısına ışık tutabilmek bu çalışmanın amacıdır. Bu bağlamda minyatürlerin figür, renk, motif analizlerinin yanında soyut ve sembolik mesajları da dikkate alınarak çalışılmıştır. Ayrıca, çalışmamız esnasında tatbikini de gerçekleştirdiğimiz dönemin boya terkipleri ve yapım şekilleri de geleneksel sanatlar yolunda ilerleyen sanatçı ve araştırmacılara ilham verecektir.

The miniature art in the Traditional Turkish Islamic Arts, besides its unique technique and attitude, has also been a source of inspiration for the art of painting. The miniature painting, which emerged from the early ages, responded to the need for recognition and understanding of human beings with a need beyond the aesthetic and artistic understanding, and gave people the opportunity to tell their story. Thus, miniature art which has an important place in terms of art history and history; it also explains many things with its line, color, motif and distinctive symbolism.The earliest and only single copy of the Varka and the Gülşah Masnevi, which Ayyuki had written to present to Mahmud the Gazneli in the eleventh century, is dated to the mid-thirteenth century. While many studies on the works of the Ottoman period were recorded on the art of miniature, studies on the works of the Seljuk period which were the source of the Ottoman period were limited.The aim of this study is to shed light on the material, technique, style and sociocultural structure of the period by examining the miniatures of Varka and Gülşah Masnevi. In this context, miniatures were studied by taking into account the abstract messages besides colors, motifs and figures analysis of the miniatures. The paint compositions and construction forms of the period which we carried out the application during the study will inspire the artists and researchers on the path of traditional arts.