Haymana ve çevresindeki Türk İslam yapıları

Abstract

Araştırma, Ankara Haymana İlçesinin, ilçe merkezinde ve ilçe merkezine bağlı mahallelerin tarihi gelişimlerini ve coğrafyanın önemli öğeleri olan anıtsal yapıları konu almaktadır. Haymana ilk çağlardan itibaren çoğu uygarlığa ev sahipliği yapmış ve her çağda önemini korumuştur. İncelenen eserler 16 yy. ve 20 yy. ortalarını kapsamaktadır. Yapıların çoğu günümüze onarımlar geçirerek ulaşmıştır. Yapılan arazi çalışmasında Anadolu Türk Sanat Tarihi içerisinde değerlendirebilecek birçok yapı tespit edilmiştir. `Haymana ve Çevresindeki Türk İslam Yapıları` adlı yüksek lisan tezimiz beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, `Giriş` başlığı altında; Konunun Tanımı Önemi ve Sınırları, Konu İle İlgili Yapılan Çalışmalar, Araştırmada Kullanılan Metot ve Yöntemler başlıkları üzerine durulmuştur. İkinci bölümde; Haymana başlığı altında; Haymana Tarihçesi, Haymana Coğrafyası ve Haymana adı başlıkları üzerine durulmuştur. Üçüncü bölümde, `Kataloglar` başlığında Haymana ilçe merkezi ve İlçe merkezine bağlı mahallelerdeki yapılar ele alınmıştır. 10 Cami, 9 ev, 3 Köy Odası, 3 Kamu Yapısı, 1 Türbe, 1 Köprü ve 12 Çeşme tanıtılmıştır. Yapılar; Mimari, Malzeme ve Teknik, Süsleme, Kitabe ve Tarihlendirme ve onarımlar başlıkları altında bahsedilmiştir. Dördüncü bölüm, Değerlendirme ve Karşılaştırma başlığında Haymana ve çevresindeki Türk İslam Yapılarının Anadolu Coğrafyasında değerlendirilmiştir. Değerlendirme, `Plan ve Mekân Anlayışı`, `Malzeme ve Teknik`, `Süsleme`, `Taşıyıcı ve Destekleyiciler` ve `Yapı Elemanları` başlıkları altında değerlendirilmiştir. Beşinci Bölüm `Sonuç` başlığında Haymanadaki yapıların Türk sanatındaki yeri ve mimarlık tarihi açısından taşıdıkları önemden bahsedilmiştir. Yapıların çoğunlukla 19. ve 20. Yüzyıllarda taşra üslubu özellikleri taşıdığı belirtilmiştir. Bu çalışma sonuncunda, Haymana ve Çevresindeki Türk İslam Yapılarının, coğrafyanın tarihi kimliğini belgeleyen, sosyal ve kültürel yapısını ortaya koyan eserler, taşra üslubuyla inşa edilmiş oldukları anlaşılmıştır.

This study is about historical developments in the centre of the district of Ankara Haymana and of the neighbourhoods associated with the district centre, and about monumental artifacts which are the important elements of the geography. Haymana was home to many civilizations since the early ages, and it maintains its importance for every century. The works which have been studied comprise the midst of 16. and 17.century. Most of artifacts reach our time by undergoing restorations. In the field survey which have been done, many artifacts that can be evaluated in Anatolia Turkish Art History have been identified. Our master thesis called `Haymana and Turkish Islamic Artifacts around it` is composed of five sections. In the first section, under the title of `Introduction`; the Definition, Importance and Limits of the Topic, the Studies Made in Relation to the Topic, the Methods and Techniques Used in the Study are the titles dwelled on.In second section, under the title of Haymana; Short History of Haymana, Geography of Haymana and Haymana are the titles dwelled on.In the third section, under the title of `Catalogue`, Haymana district center and the artifacts in neighbourhoods associated with district center are dealt with. 10 Mosques, 9 Houses, 3 Village Chambers, 3 Public Buildings, 1 Shrine, 1 Bridge and 13 Fountains are introduced. The artifacts are mentioned under the titles of Architecture, Material and Technique, Decoration, Epitaph and Dating and Restoration.In the fourth section, under the title of `Evaluation and Comparison`, Haymana and Turkish Islamic Artifacts around it are evaluated in Anatolia Geography. The evaluation is interpreted under the title of `Plan and Understanding of Place`, `Material and Technique`, `Decoration`, `Carrier and Promoter`, `Elements of Structure`.In the fifth section, under the title of `Conclusion`, the place of the artifacts in Haymana in Turkish Art and its importance in terms of architectural history are dealt with. It is mentioned that the artifacts mostly carry the rural pattern.In the conclusion of this study, it is understood that Turkish Islamic Artifacts in Haymana and around it, the works that document historical identity of the geography and show the social and cultural structure of the geography are constructed with the rural pattern.