Şeyhü`l-İslâm Yahyâ Divan`ında sözvarlığı

Abstract

Çalışmamızın ana amacı, seçilen metinden yola çıkarak 17. yüzyıl Osmanlı Türkçesinin söz-söz ilişkisini ortaya çıkarabilmek; dönemin kelime kadrosu içindeki yerli ve alıntı unsurların sayısal verilerini elde ederek dönemin dil özelliklerini belirleyebilecek bir şablon çıkarabilmek; bu konuda yapılabilecek daha ileri çalışmalara veri tabam oluşturabilmektir. Çalışmamız, yalnız dil alanında değil; aynı zamanda edebiyat alanında da çalışacaklara şairin kelime kadrosu üzerinden yaşamı, felsefesi ve etkilendiği unsurlar açısından fikir verebilecek ipuçlarını sağlamayı amaçlamaktadır. Şeyhü'l-islâm Yahya Divanı' nda yer alan 450 gazelin sözvarlığının dizinleri dört alt bölümden oluşturulmuş ve bu alt bölümlerde sırasıyla sözlerin, eklerin ve özel adların dizinleri hazırlanmıştır; son alt bölümde de sıklık dizini oluşturulmuştur. Dizinler hazırlanırken, gazelliyatı oluşturan toplam 30282 kelime ve 3369 madde başından, A-E maddeleri arasındaki 10010 kelime 1068 madde başında incelenmiştir. Sonuç bölümünde dizinlerden elde edilen bulgular 17. yüzyılda Osmanlı Türkçesi' nin gösterdiği özelliklere göre yorumlanmıştır. Çalışmanın sonuna sayısal verileri gösteren tablo ve grafikler eklenmiştir. Bu verilerin analizine göre, Yahya' nın gazellerinde incelenen kelime kadrosunun toplam kelime adedinin 1068 olduğu ve bunun 269' unun yerli, 799' nun alıntı unsurlardan oluştuğu görülmektedir. Yüzdelerle ifade edilmesi gerekirse eserin incelenen bölümünün %25,19' unun yerli unsurlardan; %74,81'inin alıntı unsurlardan oluştuğu ortaya çıkar. Aynı sayısal inceleme sıklığa göre yapılırsa: İncelenen 10010 kelimede, yerli unsurların 4725 adet olduğu ve metnin % 47,20' sini, alıntı unsurların ise 5285 adetle %52,80' ini oluşturduğu görülür. Sıklık açısından bakıldığında aradaki farkın azaldığı görülür; ancak yine de metnin kelime kadrosunun yansından fazlasını alıntı unsurlar oluşturmaktadır.

Main aim of this work, by the means of a sellected text, is to determine the aspects of 17th century Ottoman Turkish and to bring the native and borrowed elements that are present in the vocabulary of the era into light as numeric datas. By this way we tried to figure out the linguistik aspects of the era and maintain data bases for the futher studies. This work wil also help the researchers that work on the Turkish literature as giving information about poet's philosophy, his life and the aspects that influenced him. Inside this work we have studied the 450 ghazels of Sheyhü'l-islâm Yahya and prepared the indexes of his paroles that he had used in his ghazels. We prepared this indexes under four sections: Vocabulary Index, Suffix Index, Special Names Index and Frequancy Index. These indexes includes 10010 words under 1068 items between A-E. We tried to analise the results under the light 17 century OttomanTurkish specialties. For further conclusions we added tables and graphics at the end of the work. When we analyse these datas as a result; the vocabulary that' s examined, consists od 269 native and 799 borrowed elements. In other words 25,19% of the text consists native and 74,81% borrowed elements. If we take the information on the frequency data into consideration; there are 10010 words that's examined and text consists 4725 native elements, that' s 47,20% of the text. The borrowed elements are 5285 pieces, that' s 52,80% of the text.