Anadolu Aleviliği ve Bektaşilik ilişkisi

Abstract

Anadolu Aleviliği ve Bektaşilik arasındaki yakın ilişki inkâr edilemez bir gerçektir. Bu yakın ilişkiden dolayı iki oluşumu birebir aynı kabul edenler dahi olmuştur. Bunun yanı sıra ortak yönleri ve ortak geçmişi itibariyle Anadolu Alevileri ile Bektaşiler arasındaki yakın ilişkiyi kabul etmekle beraber, farklı oluşumlar olarak değerlendiren araştırmacılar da mevcuttur. Anadolu Aleviliği ve Bektaşilik arasındaki ilişkiyi sağlıklı bilgiler ışığında anlamak ve değerlendirmek için başta birinci dereceden kaynaklar olmak üzere yurt dışında ve ülkemizde bu konu hakkında yazılmış kaynaklardan yararlanarak en doğru sonuca ulaşılmaya çalışıldı. Bu bilgiler ışığında öncelikle Alevilik ve Bektaşiliğin inanç ve kabullerinin oluşum zemini incelenmiştir. Daha sonra Alevilik ve Bektaşilik ayrı ayrı ele alınarak tarihi süreç içerisinde gelişim aşamaları ve bağlantıları incelenmiş, ortak yönleri ve farklılıkları itibariyle aralarındaki ilişki ortaya konulmuştur. İnanç, ibadet, erkan, gibi birçok konuda benzeşen bu iki oluşumun tarihi serüvenini incelendiğimizde, Anadolu Aleviliği ve Bektaşiliğin aynı kültürün iki alt yapısı olduğu sonucuna vardık. Ancak aynı sosyal tabanın bir ürünü olmasına rağmen aralarındaki mevcut farklılıklar dolasıyla Bektaşilik tarikat şeklinde yapılanmış bir oluşumu, Anadolu Aleviliği ise tasavvufi etkilerle İslam anlayışı oluşturan toplumsal yapılanmayı temsil etmektedir.

Relationship between Anatolian Alevism and Bektashi order is an undeniable truth. Because of this close relation, there are people who accept these orders as identical. In addition, there are some researchers who accepts that these orders are different despite of this close relation. To criticize and figure out relationship between Anatolian Alevism and Bektashi order, benefit from written sources both national and international. In the light of this information, inspected origins of Alevi and Bektashi belief. After that Alevism and Bektashi order examined seperately and inspected their connections with stages of development historically. When we inspect these two orders that have commons in Belief, worship and method, decided that they have same cultural background. Despite of same cultural background because of their differences, Bektashi order represents a sect like formation, Anatolian Alevism represents a socail structure affected by mysticism.