Anar hayatı, sanatı ve hikâyeleri

Abstract

ÖZET Azerbaycan edebiyatının güçlü isimlerinden Anar, 1938 yılında Baku'de doğmuştur. Annesi Nigar Refibeyli ve babası Resul Rıza, Azerbaycan edebiyatının önemli şairlerindendir. Sanatçı, eğitim yaşamına musiki mektebinde başlamış (1945); daha sonra Azerbaycan Devlet Üniversitesi'nin Filoloji bölümüne girmiştir. (1960) Yazarın Moskova'da aldığı senaristlik ve rejisörlük eğitimi (1962-1964) de onun çok yönlü sanatçı kimliğinin oluşmasında etkili olmuştur. Anar, edebî faaliyetlerini sosyal ve siyasî yaşamıyla uzlaştırabilirmiş şahsiyetlerdendir. Yazar; eserleriyle belli bir siyasî görüşün öncülüğünü yapmamış olmakla birlikte duyarlı sanatçı kimliğiyle Azerbaycan'ın sosyal ve siyasî hayatında etkili bir isim olmuştur. Azerbaycan-Türkiye Dostluk Cemiyeti başkanlığı ve Yazarlar Birliği başkanlığı, aynı zamanda milletvekili olan Anar'ın halen sürdürdüğü görevler arasındadır. Sanatçı, devlet mükâfatıyla onurlandırılmış, `fahrî ilimler doktoru` unvanı almıştır. Hikâye, povest ve romanları yanında senaryo ve piyesleriyle de tanınan Anar; tenkidî makale ve inceleme yazılan da yazmıştır. Bunlardan başka sanatçının şiirleri ve Dünya edebiyatından yaptığı çevirileri de mevcuttur. Sanatçının eserleri birçok dile çevrilmiş; Eski Sovyetler Birliği ülkeleri başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde, Amerika'da, Kanada'da, Japonya'da, Arap ülkelerinde, İran'da ve Türkiye'de yayımlanmıştır. Anar; Çağdaş Azerbaycan Hikâyeciliğinin önde gelen isimlerinden olup, edebî faaliyetlerine çok genç yaşlarda Susa'da yazdığı hikâye denemeleriyle başlamıştır. `Keçen îlin Son Gecesi` ve `Bayram Kesretinde` adlı hikâyeleri, `Azerbaycan` gazetesinde (1960) yayımlanmış ilk eserleridir. Daha sonraki yıllarda yazdığı `Dantenin Yübileyi` (1968), `Macal` (1973) ve `Ağ Liman` (1970) povestleri ile `Beş Mertebeli Evin Altıncı Mertebesi` (1981) adlı romanı yazarın edebî-felsefî görüşlerini içermesi açısından önem taşımaktadır. `Mola Nesreddin-66`( 1970) satirik hikâyeler silsilesi, `Yaxşı Padşahın Nağılı` (1984) hikâyesi ve `Ağ Qoç, Qara Qoç` (2003) gibi eserlerindeki mizahî üslûp ise Anar'ın Celil Memmedquluzade'ye ve Molla Nasreddin Mektebine bağlılığını göstermektedir. Yazarın Otel Otağı (1995) povesti ve Vahime(1995) hikâyesi, Azerbaycan insanının son yıllarda yaşadığı siyasî-sosyal buhranlarını yansıtmaktadır. Hikâyelerinde daha çok sıradan insanın kendi içinde ve toplumla yaşadığı çatışmayı ele almış olan Anar'ın, kader, mutluluk ve zaman kavranılan eserlerinde en çok üzerinde durduğu konulan teşkil eder. Üslûbunun mükemmelliği ve ruhsal çözümlemelerdeki başarısı da yine onun hikâyelerinin ayırıcı özellikleri arasındadır.

ÖZET Azerbaycan edebiyatının güçlü isimlerinden Anar, 1938 yılında Baku'de doğmuştur. Annesi Nigar Refibeyli ve babası Resul Rıza, Azerbaycan edebiyatının önemli şairlerindendir. Sanatçı, eğitim yaşamına musiki mektebinde başlamış (1945); daha sonra Azerbaycan Devlet Üniversitesi'nin Filoloji bölümüne girmiştir. (1960) Yazarın Moskova'da aldığı senaristlik ve rejisörlük eğitimi (1962-1964) de onun çok yönlü sanatçı kimliğinin oluşmasında etkili olmuştur. Anar, edebî faaliyetlerini sosyal ve siyasî yaşamıyla uzlaştırabilirmiş şahsiyetlerdendir. Yazar; eserleriyle belli bir siyasî görüşün öncülüğünü yapmamış olmakla birlikte duyarlı sanatçı kimliğiyle Azerbaycan'ın sosyal ve siyasî hayatında etkili bir isim olmuştur. Azerbaycan-Türkiye Dostluk Cemiyeti başkanlığı ve Yazarlar Birliği başkanlığı, aynı zamanda milletvekili olan Anar'ın halen sürdürdüğü görevler arasındadır. Sanatçı, devlet mükâfatıyla onurlandırılmış, `fahrî ilimler doktoru` unvanı almıştır. Hikâye, povest ve romanları yanında senaryo ve piyesleriyle de tanınan Anar; tenkidî makale ve inceleme yazılan da yazmıştır. Bunlardan başka sanatçının şiirleri ve Dünya edebiyatından yaptığı çevirileri de mevcuttur. Sanatçının eserleri birçok dile çevrilmiş; Eski Sovyetler Birliği ülkeleri başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde, Amerika'da, Kanada'da, Japonya'da, Arap ülkelerinde, İran'da ve Türkiye'de yayımlanmıştır. Anar; Çağdaş Azerbaycan Hikâyeciliğinin önde gelen isimlerinden olup, edebî faaliyetlerine çok genç yaşlarda Susa'da yazdığı hikâye denemeleriyle başlamıştır. `Keçen îlin Son Gecesi` ve `Bayram Kesretinde` adlı hikâyeleri, `Azerbaycan` gazetesinde (1960) yayımlanmış ilk eserleridir. Daha sonraki yıllarda yazdığı `Dantenin Yübileyi` (1968), `Macal` (1973) ve `Ağ Liman` (1970) povestleri ile `Beş Mertebeli Evin Altıncı Mertebesi` (1981) adlı romanı yazarın edebî-felsefî görüşlerini içermesi açısından önem taşımaktadır. `Mola Nesreddin-66`( 1970) satirik hikâyeler silsilesi, `Yaxşı Padşahın Nağılı` (1984) hikâyesi ve `Ağ Qoç, Qara Qoç` (2003) gibi eserlerindeki mizahî üslûp ise Anar'ın Celil Memmedquluzade'ye ve Molla Nasreddin Mektebine bağlılığını göstermektedir. Yazarın Otel Otağı (1995) povesti ve Vahime(1995) hikâyesi, Azerbaycan insanının son yıllarda yaşadığı siyasî-sosyal buhranlarını yansıtmaktadır. Hikâyelerinde daha çok sıradan insanın kendi içinde ve toplumla yaşadığı çatışmayı ele almış olan Anar'ın, kader, mutluluk ve zaman kavranılan eserlerinde en çok üzerinde durduğu konulan teşkil eder. Üslûbunun mükemmelliği ve ruhsal çözümlemelerdeki başarısı da yine onun hikâyelerinin ayırıcı özellikleri arasındadır.