Kapadokya Bölgesi müzelerindeki Bizans Dönemine ait madeni haçlar

Abstract

Haç işareti Tarih Öncesi ve Tarihi Çağlarda farklı anlamlar yüklenerek çeşitli formlarda işlenerek kullanılmıştır. Hristiyanlık tarihinde İsa'nın çarmıha gerilmesiyle birlikte önemli bir simge haline gelmiştir. Hristiyanlarca 4-5. yüzyıldan itibaren dinsel bir sembol olarak bronz, gümüş, altın, demir, kurşun, ahşap gibi malzemelerden farklı teknik, bezemelerde ve formlarda işlenerek kilise ve evlerine koyulmuş, askı halkasıyla veya aplike olarak boyunlarına ve elbiselerine takılarak kullanılmıştır. Sikke, ağırlık, madalyon, buhurdan, kandil, polykandilion, lahit, mezar taşları ve mimari öğeler gibi malzemeler üzerinde çeşitli teknik ve formlarda işlenerek de kullanıllanıldığı günümüze ulaşmış eserlerden bilinmektedir.Bu çalışmada; Kapadokya Bölgesi içerisindeki Aksaray, Ereğli, Hacı Bektaş, Kayseri, Kırşehir, Nevşehir, Niğde ve Ürgüp Müzelerinde muhafaza edilen Bizans Dönemine ait 174 adet madeni haç eser ele alınmıştır. Haçlar; bronz, kurşun, gümüş ve altın gibi malzemelerden çeşitli boyutlarda kalıba döküm ve kesim tekniğinde yapılmıştır. Dökümlerinde taş veya bronzdan (bakır+kalay) kalıplar kullanılmıştır. Üzerlerindeki geometrik, figürlü ve simgesel süslemeler kabartma veya kazıma teknikleri ile oluşturulmuştur. Bazı örneklerde süsleme için dairesel yuvalar açılmıştır. Latin, Yunan, Petrus, Christomonogram ve Staurogramm gibi formlara ait haçlar tür olarak; Pandantif Haçlar (102), Röliker Haçlar (48), Adak Haçı (1), Takdis Haçları (3), Tören Haçları (5) ve diğer haçlardan (15) oluşmaktadır. 5 bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümde; Çalışmanın konusu, amacı, yöntemi, konuyla ilgili kaynak ve araştırmalar ile Kapadokya Bölgesinin Tarihi ve Coğrafyası hakkında; İkinci bölümde, haçın tanımı yapılarak ortaya çıkışı, tarihsel gelişimi, tür ve formları hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde; Haçların türlerine göre kataloğu oluşturulmuştur. Dördüncü bölüm değerlendirme bölümü olup beş alt başlıktan oluşturulmuştur. Haçlar tür, form, bezeme, malzeme ve teknik bakımından değerlendirilerek Türkiye, Balkan Ülkeleri ve diğer ülkelerde çeşitli müze ve koleksiyonlarda bulunan ve çeşitli kazılardan elde edilen benzer örnekleriyle karşılaştırma ve tarihlendirme önerileri yapılmıştır.Sonuç bölümünü oluşturan beşinci bölümde ise; daha genel bir değerlendirme yapılarak, Kapadokya Bölgesi'nin Bizans Dönemi haç eserleri; tarihleriyle birlikte tür, form, bezeme, malzeme ve teknik özellikleriyle ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Crucifix symbol was used in various forms by loading different meanings in Prehistory and Historical Ages. In the history of Christianity, Jesus became an important symbol with the crucifixion of Jesus. Christians by M.S. IV-V. century as a religious symbol of bronze, silver, gold, iron, lead, such as materials and techniques in various techniques and forms were put into the church and home, hanging ring or applique necks and dresses were used as. Coins, weight, medallions, incensorys, oil lamps, polycandilion, sarcophagus, tombstones and architectural elements on materials such as the various techniques and forms are also known to have been used in the processing of works.In this study; In the Cappadocia Region, 174 mine crosses belonging to the Byzantine Period preserved in Aksaray, Ereğli, Hacı Bektaş, Kayseri, Kırşehir, Nevşehir, Niğde and Ürgüp Museums were discussed.Crosses; bronze, lead, silver and gold materials in various sizes of die casting and cutting technique. Molds are made of stone or bronze (copper + tin) molds. The geometric, figurative and symbolic decorations were formed by embossing or engraving techniques. In some cases, nest pits have been opened for decoration. Crosses belonging to forms such as Latin, Greek, Petrus, Christomonogram and Staurogramm; The pendentive crosses (102) reliquary Crosses (48), aarti Crosses (1), the eucharist Crosses (3), Ceremonial Crosses (5) and other crosses (15). In the first part of the study consisting of 5 parts; The subject of the study, purpose, method, related resources and research on the history and geography of the Cappadocia Region; In the second chapter, the definition of the cross, its development, its historical development, its form and its types are given. In the third chapter; The catalog was created according to the types of crosses. The fourth part is the evaluation section and it is composed of five subheadings. Crosses type, form, decoration, materials and techniques in terms of evaluating Turkey, Balkan countries and compare them with similar samples obtained from various excavations and found in various museums and collections in other countries they are made and dating. In the fifth section that constitutes the conclusion section; by making a more general evaluation, the Byzantine period of Cappadocia; with the dates, form, decoration, material and technical features have been tried to put forward.