Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır`ın pozitivizme karşı İslam inanç esaslarını müdafaası

Abstract

19. yüzyılda Fransa, İngiltere ve Almanya'da Aydınlanma harekâtı, Fransız devrimi ile sanayi devrimi neticesinde toplumsal bir anarşi yaşanmıştır. Bu kargaşanın sebebi, toplum üzerindeki etkisinden dolayı din gösterilmiştir. Bu nedenle toplumu, din dışı yöntemlerle sevk ve idare edilmesi amacıyla pozitif düşünce akımı ortaya çıkmıştır. Bu akıma göre meşru ve muteber bilgi pozitif bilgi olup deney ve tecrübeyle elde edilmeyen metafizik ve teolojik bilgiler birer hayal mahsulüdür. Öte yandan cumhuriyetin ilk dönem âlimlerinden biri olan İslam mütefekkiri Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, telif ettiği birçok değerli eserleriyle İslam dünyasında katkı sağlamış ve inkârcı gruplara karşı özellikle Pozitivizme karşı İslam İnanç Esaslarını dinî ve akli deliller sünerek müdafaa etmiştir. Çalışmamızda Hamdi Yazır'ın söz konusu gruba karşı kullandığı dinî delilleri inceleyerek İslam İnançlarını her türlü şüpheci yaklaşımlardan koruması ve Müslümanların inançlarını sarsacak şekilde ortaya atılan görüşleri aklî ve naklî delillerle doğru olmadığını kanıtlamasını değerlendirdik. Araştırmamız giriş ve iki bölümden oluşmuştur. Giriş kısmında araştırmanın konusu, önemi amacı ve metodu anlatıldıktan sonra Yazır'ın Hayatı, ilmi kişiliği ve eserlerine yer verilmiştir. Birinci kısmında Pozitivizm hakkında genel bilgi verilmiştir. Sosyal Pozitivizm, Evrimci Pozitivizm ve Mantıksal Pozitivizm olmak üzere üç ana başlık altında incelenmiş her birinin temsilcileri ve ana fikirleri ele alınmıştır. İkinci bölümde ise Yazır'ın Pozitivizm, Determinizm ve mucizeyi kabul etmeyenlere karşı eleştirisi detaylı bir şekilde incelenmiştir. Sonuç olarak Yazır'ın felsefe ve mantık ilimlerine vakıf olması sayesinde Pozitivizm'e karşı onların kendi düşüncelerinden hareketle İslam İnancına karşı ifratçı görüşlerini doğru olmadığı için geliştirdiği dinî argümanlarını inceleyip günümüze aktarmış olduk.

In the 19th century, it was experienced an enlightenment movement in France, England and Germany and a social anarchy as a result of the French revolution and the industrial revolution. The reason of this turmoil has been shown as religion because of its influence on society. Therefore, a positive movement of thought emerged in order to lead and administer the society through non-religious methods. According to this movement, the legitimate and reliable knowledge is the positive knowledge, and the metaphysical and theological knowledge which is not obtained by experiment is a product of imagination.On the other hand, Elmalili Muhammad HamdiYazir, the Islamic Thinker, who was one of the first scholars of the republic period, contributed to the Islamic world with his many valuable works which he compiled, and defended the Islamic Principles of Faith against especially the positivism by offering religious and mental evidences against the denier groups. In our study, we examined the religious evidence used by HamdiYazır against this group and evaluated the protection of the Islamic beliefs from all scepticism and the proof of that the opinions put forward in such a manner that would cast doubt on the Muslims' beliefs were not true through the mental and transportal evidences.Our research consists of an introduction and two parts. In the introduction part, after explaining the subject, importance, purpose and method of the research, Yazır's life, scientific personality and works have been included. In the first part, general knowledge has been provided about positivism. They have been examined under three main title `Social Positivism, Evolutionist Positivism and Logical Positivism`and the representatives and main ideas of each have been discussed. In the second part, Yazır's critique against those not accepting the positivism and miracles have been examined in detail.Keywords: ElmalılımMuhammedHamdiYazır, Pozitivism, Concept of Mechanical Universe, Determinism.