15. yüzyıl`da yapılmış olan Cevahiru`l-Esdaf adlı Kur`an tercümesi ve tefsir açısından değerlendirilmesi

Abstract

Cevahiru'l-Esdaf isimli tefsir Candaroğulları beylerinden İsfendiyar b. Bayezid'in emriyle oğlu İbrahim Çelebi için telif edilmiştir. Tefsirin müellifi ve tam yazılış tarihi belli değildir. 14.yy sonu ile 15. yy'ın ilk yıllarında telif edildiği söylenebilir. Muhtasar bir tefsir olan Cevahiru'l-Esdaf `Satır arası` Kur'an tercümeleriyle uzun tefsirler arasında tefsiri bir tercüme olarak kabul edilmektedir. Tefsirde ayetlere toplu mana verilmemiş, parça parça, kelime kelime tercüme ve tefsir yapılmıştır. Bu bakımdan tercümelerin cümle yapısı Arapçanın kuvvetli tesiri altında kalmıştır. Eserin dilinin öztürkçe ve ifadelerinin özgün olması, esere günümüz meal/tefsir çalışmalarında başvurulması gereken bir kaynak niteliği kazandırmaktadır. Eser kısa bir mukaddimeden sonra istiaze ve besmele tefsiriyle başlar, Nas suresi tefsiriyle son bulur. Esrede israili rivayetler çokça mevcuttur. Özellikle ilk bölümlerde ayetlerin iniş sebepleri ve meselelerle irtibatlı hadiseler çokça zikredilir. Çalışmamız bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Tezin giriş bölümünde araştırmanın önemi, amacı, metodu ve kaynakları zikredilmiştir. Birinci bölümde Cevahiru'l-Esdaf'ın genel tanıtımı yapılmıştır. İkinci bölümde Kur'an çevirilerinin tarihi ve kavramsal çerçeve ile ilgili bilgi verilmiştir. Üçüncü bölüm ise Cevahiru'l-Esdaf'ın tefsir açısından değerlendirilmesi ile ilgilidir. Bu bölümde tefsir rivayet yöntemi ve dirayet yöntemi açısından değerlendirilmiştir. Özellikle israiliyat, sebeb-i nüzul, mukatta harfleri, nasih mensuh açısından incelenmiş, Kur'an'ın Kur'an ile tefsiri, sünnet ile tefsiri, sahabe sözleriyle tefsiri, tabiûn sözleriyle tefsiri değerlendirilmiştir.

The Tafsir named Cevahiru'l Esdaf was written by the order of Isfendiyar b. Bayezid, one of the Candarogulları Beys, for his son, Ibrahim Celebi. The exact date of writing and the name of the writer of the Tafsir isn't known. It can be said that it has been written in last few years of 14'th century and in first years of the 15'th century. Cevahiru'l Esdaf, being an abbreviated Qur'anic interpretation with its translations written in interlinear spaces, is being accepted as a commentarial translation of Koran among other long tafsirs. Instead of translating the verses of Koran as a whole, it has been interpreted word by word and part by part. Therefore, the structure of translated sentences was affected by Arabic very strongly. Since the language of the work is Turkish and the expressions are original, this work is a reference source for today's tafsir studies. After a short prologue, the work starts with interpretation of `istiaze and basmala` and ends with commentary of Sura `An-Naas`. There are lots of fictional stories about Islam told by Jewish(israiliyat) in that work. The reasons for the verses of Koran to be sent(asbab al-nuzul) and events related to the issues are mostly mentioned especially in the first sections of the work. Our work consists of an introduction and three sections. In the introduction part of the thesis, the importance, purpose, method and sources of the research was mentioned. In the first section, a general description of Cevahiru'l Esdaf was given. We have given information about the history of interpretation of the Koran and conceptual framework in the second part. The third chapter is about the evaluation of Cevahiru'l Esdaf in terms of tafsir. In that section. Tafsir is evaluated in terms of Rivayet method(narrative aspect) and Dirayet method(logical reasoning to understand Qur'anic verses). Tafsir is examined especially in terms of israiliyat(fictional stories about Islam told by Jewish), asbab al-nuzul, hurûf-ul Mukatta'at, and en-nasih ve'l mensuh and we also examined the interpretation of the Qur'an with the Qur'an itself, with the sunnah, with the words of the Companions, and with the explanation of the successors (tabiûn).