Azadi (hayatı-edebî şahsiyeti-eserleri) (I. CİLT)

Abstract

Azadi (Hayatı, Edebî Şahsiyeti ve Eserleri) adını taşıyan doktora tez çalışmamız, üç ciltten oluşmaktadır. 1. cilt ?Önsöz?, ?Giriş?, ?Eserleri?, ?Sonuç?, ?Kaynakça? ve ?Dizin?den; 2. cilt ?Latin Harfleri İle Metinler?, 3. cilt de ?Türkiye Türkçesi İle Metinler?den meydana gelmektedir.Dövletmemmet Azadı, 18. yüzyıl Türkmen edebiyatının önde gelen temsilcilerindendir. Azadı, devrinin önemli dinî ve dünyevi bilgilerini bilen aydın bir şairdir. Hive medreselerinde eğitim almış, Türkçenin yanı sıra Arapça ve Farsçayı iyi derecede öğrenmiştir.Bir toplum önderi olarak Azadı, 18. yüzyılda Türkmenistan ve komşu devletlerde yaşanan olayları irdelemiş ve neticede Türkmen tayfalarının tek bir devlet etrafında birleşmeleri gerektiğine inanmıştır. Azadı'nın ?Vagz-ı Azad?, ?Behiştnama?, ?Hekayat-ı Cabir Ensar? adlı eserlerinin yanında, isimsiz bir mesnevisi, rubaileri, gazelleri ve murabbaları bulunmaktadır. Şüphesiz bu eserler arasında gerek hacim gerek muhteva yönüyle ?Vagz-ı Azad? ayrı bir önem taşımaktadır.2324 beyitten oluşan, aruzun ?Fâilâtün fâilâtün fâilün? kalıbıyla yazılan bir mesnevi olan ?Vagz-ı Azad? dört baptan meydana gelmektedir. Birinci bap, padişahlar ve devlet yöneticilerine ayrılmıştır. İkinci bapta hayrat yaptırmanın önemine değinen şair, üçüncü bapta da ilim ve ilim adamlarından bahsetmiştir. Son bap ise dervişlere ayrılmıştır. Ancak, eseri bu dört başlıkla sınırlandırmak doğru olmaz. Çünkü şair, bunların dışında misafirperverlik, anne babaya, komşuya iyi davranma, yoksullara ve kimsesizlere sahip çıkma, tarımsal faailiyetler vb. gibi sosyal ve iktisadi yaşamla ilgili pek çok hususta görüş bildirmiştir. Çalışmamızda bunlar ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Şair, ?Behiştnama? adlı eserinde ise cennetin güzelliklerini tasvir etmiş ve bu güzelliklere sahip olabilmek için neler yapılması gerektiğini de anlatmıştır. Bu eseri incelediğimizde Azadı'nın ayet ve hadis bilgisinin çok ileri seviyede olduğunu görmekteyiz. Mısraların kuruluşunda şair, ayet ve hadislerden başarılı bir şekilde faydalanmış, aynı zamanda okuruna karşı da inandırıcılığını artırmıştır. Azadı'nın isimsiz olan mesnevisi de dinî muhtevalı bir eserdir. Eserde namaz, oruç, zekat gibi ibadetlerin faziletinden bahsedilmiştir. Bu eserlerin ardından, şairin rubaileri, gazelleri ve murabbaları incelenmiş; sonuç kısmından sonra, hem çalışmamızda doğrudan yararlandığımız hem de çalışmamızla dolaylı olarak ilgili olan kaynakları belirtilmiştir.

This dissertation, titled ?Azadi (His Life, Literary Personality and Works)?, is made up of three volumes. The first volume consists of ?Preface?, ?Introduction?, ?His Works?, ?Conclusion?, ?References? and ?Index?. The second volume consists of ?The Texts in Latin Alphabet? and the third volume consists of ?The texts in Turkey Turkish?.Dövletmemmet Azadı is one of the eminent representatives of the 18th century Turkmen literature. He was an intellectual poet who was well aware of the worldly affairs of his period as well as religious knowledge. He was educated in Hive medreses and learned Arabaic and Persian very well. As a social leader, Azadı addressed the events in Turkmenistan and the neighboring countries and as a result he came to believe that the Turkmen tribes had to unite under a state. Besides his works ?Vagz-ı Azad?, ?Behiştnama?, ?Hekayat-ı Cabir Ensar?, Azadı has a mesnevi which has no title, rubais, gazels and murabbas. Among these ?Vagz-ı Azad?, indisputably, has a vital importance in terms of its volume and content.?Vagz-ı Azad?, a mesnevi made up of 2324 couplets and written in ?Fâilâtün fâilâtün fâilün? has four books. The first book is reserved for the padishahs and governors. In the second book, Azadı writes about the importance of making donations and in the third book writes about science and scientists. The last book is about dervishes. However, it will not be right to limit the work only to four parts as the poet gave his opinions as to many social and economic topics such as hospitality, respecting parents and neighbors, helping the poor and the homeless, agricultural activities. In the dissertation, I have covered all these in detail. In his ?Behiştnama?, the poet depicts the beauties of the heaven and writes what people should do in order to have these beauties. When this work is examined, we can clearly see that his religious knowledge is quite advanced. He could successfully benefit from the use of verses of Koran and the sayings of Mohammed, which increased his credibility. His mesnevi with no title is a religious one too. In it, the virtues of namaz, oruç, zekat and so on are taught. Following these works, the rubais, gazels and murabbas of the poet have been studied. After the conclusion, in the References, the works used for our dissertation directly or indirectly have been cited.