Geleneksel Bergama evlerinde kapılar

Abstract

Helenistik, Roma, Bizans, Beylikler, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ait tarihsel katmanlaşmayı bir arada bulundurması bakımından çok kültürlü bir yerleşim merkezi olan Bergama, 18. yüzyıl sonlarından 20. yüzyıl başlarına kadar tarihlendirebileceğimiz, geleneksel evleri ve içlerinde barındırdığı insanların kimliğini, kültürünü, dönemin mimarisi ve refah düzeyini anlamamız ve tanımamızda büyük rol oynayan bu evlere ait kapıları ile büyük önem taşımaktadır.Bergama'nın yerleşim dokusunun tamamı kentsel kültür varlıklarından oluşan ya da kentsel kültür varlıklarının kısmen yer aldığı 12 mahallesi bulunmaktadır. Bu mahalleler, kentin ortasından geçen ve kenti ikiye ayıran Bergama Çayı'nın etrafına sıralanmış haldedir. Buna göre Bergama Çayı'nın kuzeyinde Ulucami, Talatpaşa, Kurtuluş mahalleleri; güneyinde ise Selçuk, Barbaros, Atmaca, İslamsaray, Turabey, İnkılap, Gazipaşa, Zafer ve Ertuğrul mahalleleri yer almaktadır.Bergama evlerine ait kapıları incelediğimiz tezimizde tüm kapılara ait geniş bir profil sağlayan, nitelikli ve tüm tipolojiden örnekler elde ettiğimiz kuzeyde yer alan ?Kale Bölgesi? yani ?Talatpaşa?, ?Ulucami? ve ?Kurtuluş? mahalleleri katalog bölümüne dahil edilmiştir. Bu üç mahallede yer alan toplam 147 konuta ait 150 adet kapı, önce katalog bölümünde tanıtılmış, daha sonra bu kapıları meydana getiren öğeler tek tek incelenmiş ve ardından işlevleri açısından ?ana giriş kapıları? ve ?avlu kapıları? olmak üzere iki ana gruba ayrılmıştır. Bu tipoloji ise kendi içinde alt başlıklar halinde incelenerek derinleştirilmiştir.Son olarak incelediğimiz tüm kapılar cephe üzerinde yer aldıkları konum, yapıldıkları malzeme, cephe üzerindeki oranları ve süsleme özelliklerine göre değerlendirilmiştir. Kapılara ait bu değerlendirmede konum ve oran özellikleri ele alınırken kapıların mimari biçimlenişlerine ve ait oldukları yapıların kat sayılarına da yer verilerek sayısal veriler ortaya konmuştur.

Bergama, a multicultural center of settlement in terms of providing historical stratification in regards to the Hellenistic, Roman, Byzantine, Principalities, Ottoman and Republic periods, is of major importance with its traditional houses, which can be dated to the late 18th through early 20th centuries, and the doors of its houses, which play a substantial part in understanding as well as getting to know the identity and culture of their residents, and the architecture and level of welfare of the respective periods.Bergama comprises 12 neighborhoods whose settlement fabrics consist either entirely or partially of urban cultural assets. These neighborhoods surround the Bergama Brook, which runs through the town and splits it into two, with the neighborhoods of Ulucami, Talatpaşa and Kurtuluş to the north of the brook and those of Selçuk, Barbaros, Atmaca, Islamsaray, Turabey, Inkılap, Gazipaşa, Zafer and Ertuğrul to the south.Included into this thesis that studies doors belonging to Bergama houses is the northward ?Castle District,? i.e. the region spanning the neighborhoods of Talatpaşa, Ulucami and Kurtuluş, which provides an extensive profile encompassing all doors and yields examples from the entire typology. A total of 150 doors that belong to 147 houses located in these three neighborhoods were first introduced in the catalog section, then the components that make up these doors were examined one by one and were subsequently separated into two primary groups, as ?main entrance doors? and ?courtyard doors,? according to their functions. This typology, in turn, was studied in depth under subheadings.Finally, all doors were evaluated in terms of façade positioning, production materials, facade proportions and ornamental features. Positional and proportional features of the doors were discussed within the evaluation, while their architectural configuration as well as the number of floors of the buildings to which they belong were included and quantitative data presented.